Trung Quốc loay hoay với hạt đậu nành

Trung Quốc đang đứng trước lựa chọn về việc tự chủ hạt đậu nành hoặc coi đó làm con bài để gây áp lực với Mỹ.

Cuộc đối đầu thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đang ngày càng trở nên phức tạp do liên quan đến rất nhiều lĩnh vực.

Tại cuộc họp Đại hội đại biểu Nhân dân toàn quốc (Quốc hội) mới đây, Trung Quốc đã nêu lên một trong những vấn đề quan trọng của căng thẳng Mỹ-Trung là đậu tương.

Gu Zhenchun, đại biểu tỉnh Hắc Long Giang tại Guốc hội Trung Quốc, cho biết vùng đông bắc, gồm các tỉnh Hắc Long Giang, Cát Lâm và Liêu Ninh, phải tìm và nghiên cứu sản phẩm thay thế đậu nành, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu. Vùng đông bắc hiện đang sản xuất 26% tổng sản lượng đậu nành Trung Quốc.

Ông này cho rằng, việc tự chủ về sản phẩm nông sản này sẽ giúp Bắc Kinh tránh né được những mối lo về tác động của cuộc đối đầu Mỹ-Trung.

"Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang cùng đại dịch COVID-19, an ninh dầu ăn và thức ăn chăn nuôi ngày càng nổi bật. Tìm sản phẩm thay thế để giảm phụ thuộc vào đậu nành nhập khẩu đang được chính phủ Trung Quốc, các nhà nghiên cứu chú trọng” - đại biểu Gu Zhenchun cho hay.

Đại biểu quốc hội Guo Chengyu, Phó Hiệu trưởng Cao đẳng Thực phẩm và Kỹ thuật Sinh học thuộc Đại học Qiqihar, tỉnh Hắc Long Giang cũng ủng hộ quan điểm này, đồng thời đề xuất sử dụng hạt chufa, còn gọi là hạt hổ để sản xuất dầu ăn.

“Mở rộng diện tích trồng chufa có thể giúp sản xuất dầu ăn tốt cho sức khỏe, giảm phụ thuộc vào nước ngoài” - đại biểu Guo trả lời truyền thông.

Việc đẩy mạnh diện tích trồng hạt đậu tương - loại nông sản quan trọng thiết yếu của Bắc Kinh được kỳ vọng sẽ giúp đảm bảo an ninh lương thực. Năm 2019, đậu nành nhập khẩu chiếm 86% nhu cầu nội địa, chủ yếu sử dụng làm thức ăn chăn nuôi và dầu ăn, theo Bộ Nông nghiệp Trung Quốc. Nguồn cung chủ yếu đến từ Brazil và Mỹ.

Nguồn cung ở Mỹ đã bị gián đoạn do các căng thẳng song phương khiến Bắc Kinh tập trung đến sản xuất của Brazil, phần nào chịu thêm áp lực tăng giá từ thị trường này. 

Tháng 9/2018, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thị sát hai nông trại lớn ở tỉnh Hắc Long Giang với ý định phát đi thông điệp thúc đẩy sản xuất trong nước các loại thực phẩm thiết yếu để đảm bảo an ninh lương thực trong chiến tranh thương mại.

Chính quyền Hắc Long Giang, có sản lượng đậu nành lớn nhất, hồi tháng 4 thông báo tiếp tục hỗ trợ cho nông dân trồng đậu nành để tăng sản lượng. Năm 2019, Hắc Long Giang chi 1,89 triệu nhân dân tệ (265.000 USD) để trợ giá đậu nành.

Theo Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, sản lượng đậu nành của nước này đã tăng 13,3% lên 18,1 triệu tấn nhờ diện tích sản xuất tăng 10,9% lên 9,3 triệu ha.

Rõ ràng, nếu có thể tự chủ về nguồn cung đáp ứng nhu cầu trong nước, Bắc Kinh  hoàn toàn có thể có lợi thế hơn trong việc bị nước khác mang đậu nành làm con bài đàm phán.

Trung Quốc dùng hạt đậu tương để "mềm mỏng" với Mỹ

Tuy nhiên, lại có quan điểm cho rằng, hạt đậu nành vẫn là một ưu thế lớn của nước Mỹ và Bắc Kinh cần dựa vào đây để tác động ngược lại.

Giáo sư Ke Bingsheng, cựu Hiệu trưởng Đại học Nông nghiệp Trung Quốc, cố vấn tại Bộ Nông nghiệp Trung Quốc, nhận định Bắc Kinh vẫn nên dựa vào đậu nành nhập khẩu, bất chấp căng thẳng với những đối tác thương mại lớn.

“Để thay thế khối lượng nhập khẩu hàng năm, diện tích trồng đậu nành cần tương đương diện tích đất canh tác vùng đông bắc và bắc Trung Quốc (gồm Bắc Kinh, Thiên Tân, Hà Bắc, Sơn Tây và khu tự trị Nội Mông)" - chuyên gia Ke Bingsheng nói.

Theo ông Ke Bingsheng, nhiều quan chức và chuyên gia từng lo ngại Trung Quốc tăng nhập khẩu đậu nành đồng nghĩa rơi vào thế yếu trong trường hợp xảy ra xung đột.

Ông cho biết, quan điểm này được chứng minh là sai bởi thương chiến Mỹ - Trung 2 năm qua. Đậu nành có vai trò quan trọng, trở thành công cụ để Trung Quốc đáp trả Mỹ.

Rõ ràng, việc mua nông sản là một trong những điều kiện nòng cốt của thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung. Nếu Trung Quốc không thực hiện cam kết, hậu quả sẽ khiến Washington đẩy mạnh cuộc chiến trong các lĩnh vực khác.

Rosa Wang, nhà phân tích tại công ty cung cấp số liệu nông nghiệp ICI China, trụ sở Thượng Hải cũng cho rằng, kể cả tăng diện tích trồng đậu nành, nguồn cung đó vẫn không đủ để thay thế lượng hàng nhập khẩu.

Cần nhớ, người nông dân Trung Quốc không lựa chọn sản phẩm này nếu giá của chúng quá thấp. Nông dân Trung Quốc có thể chọn trồng ngô thay đậu nành vì ngô có sản lượng cao hơn, lợi nhuận tốt hơn.

Rosa Wang cho rằng, nếu Trung Quốc thúc đẩy chính sách tăng sản lượng đậu nành, họ cần tiếp tục thực hiện việc trợ giá cho nông dân.

"Sản lượng đậu nành của Trung Quốc đã phục hồi trong 2, 3 năm qua nhưng trong dài hạn, tình hình còn phụ thuộc vào mức độ trợ giá” - chuyên gia Rosa Wang nhận xét.

Ủng hộ quan điểm này, Darren Cooper, kinh tế gia tại Hội đồng Ngũ cốc Quốc tế, công ty nghiên cứu trụ sở Anh, dự báo Trung Quốc tiếp tục mua đậu nành Mỹ trong những tháng tới.

Nghiên cứu của Standard & Poor’s trong tháng 5 chỉ ra Trung Quốc có thể tăng quy mô mua đậu nành Mỹ nếu ngành chăn nuôi nước này phục hồi và nguy cơ từ dịch tả lợn châu Phi giảm.

Ngoài ra, Phó thủ tướng Lưu Hạc, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin và Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer hồi đầu tháng 5 khẳng định họ sẽ “tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện thỏa thuận thương mại giai đoạn 1”, trong bối cảnh căng thẳng giữa hai nước gia tăng liên quan cách ứng phó COVID-19.

Do đó, khả năng cao là Trung Quốc sẽ vẫn phải phụ thuộc vào việc nhập khẩu đậu nành từ bên ngoài. Nhưng Shaun Roache, kinh tế gia trưởng tại S&P Global Ratings cho rằng, một kết quả khả quan là việc Trung Quốc mua đúng giá trị hàng nông sản theo cam kết có thể sẽ không xảy ra.