Toonladders door de telefoon: muziekles in quarantainetijd

Wie in quarantainetijd muziekles wil volgen, moet niet vies zijn van een schermpje. Talloze zang- en muziekdocenten zagen de afgelopen tijd hun leerlingen alleen nog via videobelprogramma’s als Skype, Google Duo en Zoom. Hoe kijken leerlingen en docenten terug op acht weken digitale muziekles?

---

Leerling: Pieter hoort bijna alles

Lydia van den Ende uit 's-Gravenpolder. beeld Lydia van den Ende

Wie: Lydia van den Ende (25) uit ’s-Gravenpolder, sopraan, heeft twee jaar zangles van Pieter van Breugel.

Wat: „Eens per twee weken krijg ik online zangles, via Skype.”

Hoe zien de lessen eruit: „Ik zet meestal een doos onder mijn laptop, want ik moet staan en zo is het beeld op goede hoogte. We bespreken eerst de doelen waar we aan willen werken: bijvoorbeeld ruimte creëren in je keel, de tekst goed voordragen. Ik doe een ensemblezangopleiding en heb daar binnenkort een tentamen van. Daar werken we samen naartoe. Daarna gaan we inzingen.”

Hoe bevalt het: „Het valt me erg mee. Natuurlijk is online zangles nooit zo goed als fysiek les, maar Pieter kan me goed horen. Hij merkt altijd al veel op en ik heb niet het idee dat dat nu veel minder is.”

Voordelen: „Het is makkelijk en scheelt me reistijd en reiskosten. We zijn flexibeler in het moment van afspreken. Ik kan het iedereen aanraden. Het is fijn om zelf door te kunnen blijven ontwikkelen, maar ook om op deze manier je docent financieel te kunnen blijven steunen in deze lastige tijd.”

Nadelen: „Heel af en toe deed ik een zangles met iemand samen. Bijvoorbeeld als ik voor een concert een duet moest zingen. Dat kan nu niet. Bij zang zijn je stembanden je instrument. Je docent kan het gebruik daarvan niet fysiek voor je corrigeren, dus je moet zelf snappen wat je docent bedoelt en dat aanpassen. Dan maakt het niet uit of de les online is of fysiek.”

Huisgenoten: „Ik zing vaak op mijn kamer of op momenten dat mijn familieleden niet thuis zijn. Op zangles moet je allerlei oefeningen doen en soms echt hard en hoog zingen.”

Wanneer weer fysiek les: „Daar hebben we het nog niet concreet over gehad. Ik wacht tot hij er zelf mee komt. En ik moet me er fijn bij voelen. Waarschijnlijk gaan we tot aan de zomervakantie met de online les door. Daarna kijken we verder.”

Docent: Bevalt beter dan verwacht

Wie: Pieter van Breugel (33) uit Zwijndrecht, 35 zangleerlingen.

Waarom online les: „Mijn agenda stond vol, dus ik kon niet anders dan doorgaan met lesgeven. Ik had gehoord dat mensen in Amerika, die soms wel drie uur moeten rijden voor een zangles, vaak online les krijgen. Ik ben het meteen gaan proberen.”

Ervaring: „Het gaat veel beter dan ik had verwacht. Ik heb het idee dat ik 90 procent kan horen van wat ik normaal hoor. Veel mensen staan dicht bij hun iPad, telefoon of laptop. Zelf gebruik ik een laptop, die ik op de piano zet. Dus ik zie de leerling beeldgroot voor me.”

Voordelen: „Ik kan makkelijker leerlingen lesgeven die verder weg wonen. Misschien zelfs internationaal. Er zijn een paar nieuwe leerlingen gestart die online les juist handig vonden.”

Nadelen: „Heel de tijd naar een scherm kijken, vermoeit je ogen. Soms is de internetverbinding niet goed, dat is heel frustrerend. Laatst zong iemand een toonladder die haperde en daarna versneld doorkwam. Het is vooral lastig te beoordelen hoe luid iemand zingt.”

Wat mist u het meest: „Het samen muziek maken. Normaal gesproken begeleid ik mensen op de piano terwijl zij zingen. Het is jammer dat dat nu niet gaat. Aan de andere kant: het allerleukste aan zangles geven vind ik om de ontwikkeling in een stem te horen. Bij sommigen hoor ik tijdens de onlineles hoe de stem is gegroeid. Dan ben ik benieuwd hoe het is om ze straks weer live te horen.”

Wanneer weer fysiek lesgeven: „Op dit moment wacht ik de onderzoeken af die worden gedaan naar de risico’s van zingen. Er is nog veel onduidelijk over de noodzakelijke afstand, het gebruik van plexiglas en de deeltjes die door de lucht zweven. Als de omstandigheden om veilig te kunnen zingen bekend zijn, wil ik weer fysiek starten.”

Docent: Creatief door onlineles

Dwarsfluitdocente Nicolien van Deursen. beeld Anneke Leerdam

Wie: Nicolien van Deursen (45) uit Monster, ongeveer 25 dwarsfluitleerlingen.

Waarom online les: „Toen er geen toestemming meer was voor normale een-op-eenlessen, brak bij mij paniek uit. De lessen zijn mijn grootste inkomstenbron. Ik was helemaal niet zo van de videolessen, maar ben het gewoon gaan proberen.”

Ervaring: „Het is een fijn alternatief, ik ben dankbaar dat ik het op deze manier mag doen. Maar na acht weken ben ik het eigenlijk wel zat. Leerlingen zeggen ook dat ze niet kunnen wachten voor we elkaar weer op een normale manier kunnen zien.”

Voordelen: „Ik word creatief door de onlineles. Om de leerling te motiveren, bedenk ik bijvoorbeeld spelletjes of geef ik ze andere opdrachten. Voor de leerling is zelfreflectie een belangrijk voordeel. Die doen ze op doordat ze audio-opnamen van zichzelf maken en die naar mij opsturen, voorafgaand aan de les.”

Nadelen: „Tijdens een fysieke les kun je aan iemands houding soms zien dat hij een stuk moeilijk vindt. Die lichaamstaal is via een scherm lastiger te herkennen. De leerlingen hebben de fluit soms verkeerd op de mond, of ik zou hun pols of rug recht willen zetten. Dat los ik nu lastig op. De voorbereiding van de les kost me bovendien veel tijd: de audio-opnamen die de leerlingen sturen, beluister ik vooraf en voorzie ik van aantekeningen. Die bespreek ik vervolgens in de les.”

Wat mist u het meest: „Het samenspelen. Het is heerlijk om met een leerling een duet te fluiten.”

Wanneer weer fysiek lesgeven: „Ik werk voor verschillende muziekverenigingen en heb daarnaast een eigen lespraktijk in een chalet bij mijn huis. Ik ben er al over aan het nadenken hoe ik daarin les kan geven, bijvoorbeeld door plexiglas te gebruiken en de deurklinken steeds goed schoon te houden. Ik hoop dat het na Pinksteren weer kan.”

Leerling: Ik mis het samenspelen

Quirine van Geest. beeld Quirine van Geest

Wie: Quirine van Geest (13) uit Monster, speelt vier jaar dwarsfluit.

Wat: „Ik krijg dwarsfluitles via Google Duo. Dat lijkt een beetje op FaceTimen. De kwaliteit is goed en het programma is gratis.”

Hoe zien de lessen eruit: „Ik zet de camera zo neer dat ik goed te zien ben. Als Nicolien me belt, vraagt ze eerst hoe het met me gaat. Daarna kijken we naar de stukken die ik van tevoren heb opgenomen en naar haar heb opgestuurd. Meestal speel ik die stukken nog eens door in de les. Soms speelt mijn docent een stukje voor als ik er niet uitkom met het ritme.”

Hoe bevalt het: „Echte les is veel fijner, omdat we dan samen duetten kunnen spelen. Ik heb een app ontdekt waarmee ik alsnog meerdere stemmen kan opnemen en samenvoegen. Dan heb ik toch een duet.”

Voordelen: „Het is leerzaam om mijn eigen opnames terug te luisteren. Zo hoor ik fouten die ik normaal niet opmerk. En krijg ik meer zelfreflectie op mijn eigen spel.”

Nadelen: „Soms heb ik op een plek in huis slecht internet. Dan zoek ik een andere ruimte voor de les. Het is daarnaast lastig om aan de techniek van het spelen te werken, want de klank van de dwarsfluit vervormt als je videobelt. Daar moeten we extra aandacht aan besteden als de lessen weer gewoon doorgaan.”

Huisgenoten: „Ik vind het niet lastig dat mensen in huis me horen spelen. Mijn familie klaagt er nooit over. Ik oefende ook altijd al thuis voor mijn les; dan horen ze me ook.”

Wanneer weer fysiek les: „Daar hebben mijn docent en ik nog niets over afgesproken. In haar muziekruimte kun je afstand houden, dus ik hoop dat het binnenkort weer kan.”

„Maurice maakt leuke grapjes”

Joël van Huuksloot (9) uit Genemuiden krijgt sinds de corona-uitbraak online bugelles van docent Maurice van Dijk. Joël: „Ik zet mijn standaard neer en de iPhone van mijn moeder op een andere standaard. Dan wacht ik tot mijn leraar belt via WhatsApp. Vervolgens krijg ik op die manier les. Mijn moeder zorgt dat er niemand verder in de kamer is, dan kunnen Maurice en ik elkaar verstaan.

Ik ga goed voor de mobiel staan zodat Maurice mij kan zien. Hij zegt bijvoorbeeld weleens dat ik de bugel iets verder omhoog moet houden. Dat ziet hij dan via de camera. Verder zegt hij wat ik moet spelen. Eerst doen we altijd wat inspeeloefeningen zoals een toonladder of een drieklank. Daarna spelen we uit het lesboek. Maurice hoort of het goed is of dat er nog iets verbeterd moet worden. Zo praten en spelen we dan met elkaar. De les duurt ongeveer 25 minuten.

Ik vind het wel leuk om zo les te krijgen. Ik hoef nu niet met de fiets en m’n zware koffer naar les te fietsen. Maurice maakt altijd leuke grapjes tijdens de les; de tijd is zo weer voorbij.

Wat ik minder leuk vind: normaal heb ik les met nog twee jongens. We zijn een groepje van drie. Dat kan nu niet, dus krijg ik alleen les. Dat vind ik minder gezellig. Ik kan nu niet met de jongens praten en ook kunnen we niet samen spelen met Maurice. Dat vind ik jammer.”

Online initiatieven voor iedereen

Wie op een laagdrempelige manier zijn zangtechniek wil verbeteren of een instrument wil leren spelen, kan zich online uitleven. Verschillende muziekdocenten grijpen deze tijd namelijk aan om hun les bij een groter publiek bekend te maken.

Zangcoach Bert van de Wetering biedt sinds het begin van de coronacrisis gratis onlinezanglessen aan. Elke zaterdagmorgen van 10.00 tot 12.00 uur is de les via een livestream op YouTube te volgen. De meest recente les is inmiddels 3912 keer bekeken.

Collega-zangdocent Sonja Roskamp zette zelfs een complete onlinemethode op: een reeks van zes lessen van veertig minuten met inzingoefeningen, canons en eenvoudige liederen. De lessen zijn te downloaden en dus op elk gewenst moment te luisteren en opnieuw te beluisteren. Gratis is het niet, wel voordelig: de zes lessen kosten net zoveel als Sonja normaal voor één privéles vraagt.

Het Britse vocaal ensemble Voces8 riep de hashtag #livefromhome in het leven. Dagelijks streamen ze live via Facebook. Interviews met componisten, vragenuurtjes, maar ook opwarmsessies of het aanleren van een lied. De verschillende leden van Voces8 werken hiervoor samen met zusterensemble Apollo5.

Op videokanaal YouTube spelen muziek- en zangdocenten handig in op de behoefte aan muziek in quarantainetijd. Sommigen op een ludieke manier, zoals de Amerikaanse zangcoach Sheryl Porter, die met ”Quarantaine Vocal Exercises” kwam: inzingoefeningen op de tekst van de coronamaatregelen. Een pianodocent die zijn lessen normaal ook al online aanbiedt, haakt in op de actualiteit door de hashtag #stayhome te gebruiken.

Ook buiten corona om bestonden er diverse muziekinstituten die hun lessen online aanboden. Bijvoorbeeld de Online Muziekacademie, die online piano-, zang- en gitaarles aanbiedt.

Serie

Nu we voor muziek de deur niet meer uit mogen, luisteren en lessen mensen thuis wat af. Wat als je thuis muziekles wilt nemen? Hoe bereiken we zorgbehoevenden met muziek? Deel 3 in een vierdelige serie: lessen voor de camera. Over twee weken deel 4.

Muziek in quarantaine: achter de laptop voor je geliefde organist

Kennismaken met klassieke muziek: waar begin je?