Virgool - ویرگول
ابر بحران‌های ایران
by tmuanjoman۱۳۹۹/۰۲/۲۱
حمیدرضا پورسلیمی
دانشجوی دکترای اقتصاد بین الملل
◾️«دولت ها در شرح کارهایی که کرده‌اند، سنگ تمام می‌گذارند، ولی درباره کارهایی که نکرده‌اند خاموش‌اند. در واقع آن‌ها به «نوع دوستی» ساختگی می‌پردازند؛ یعنی به شیوه‌ای آشکار و عاطفه‌انگیز، بدون احتساب گورستان نادیده‌ای از پیامدهای نادیدنی، به شکل تصنعی به مردم کمک می‌کنند.»
این چند جمله از کتاب «قوی سیاه» نسیم طالب، وصف حال این روزهای دولت‌های قهرمان‌نما در دنیا است. با این حال بسیاری از این دولت‌ها، علیرغم کارهای ناکرده روزگار پیش از کرونا، عمق ناکارآمدی‌شان به میزانی نبوده که در این شرایط سخت، هنوز چیزی برای عرضه نداشته باشند. در واقع، دولت‌هایی نیز نظیر دولتمردان ما هستند که از همان ابتدا امر، اساساْ شرایط اولیه احراز صلاحیت برای ورود به این آزمون سخت را نداشته‌اند؛ اشتباهات فاجعه‌بار آن‌ها در گذشته به میزانی بوده که حداقل‌های ظرفیت مدیریت چنین بحرانی را ندارند. جیب‌شان خالی است و جیب‌های مردم خود را نیز خالی کرده‌اند و با این حال، مردمانشان علیرغم همه ضعف‌ها، چابک‌تر خود را نشان می‌دهند.
صادقانه‌تر که بنگریم، تنها امروز نیست که نیازمند کمک بلاعوض از سوی دولت هستیم. بدون کرونا و تنها چند ماه پیش از آن نیز، با استناد به سیستم معیشت‌سنج دولت، 60 میلیون از 80 میلیون ایرانی این سرزمین، نیازمند دریافت کمک معیشتی بوده‌اند. حال در نظر بگیرید که کرونا به زندگی چنین 60 میلیونی تاخته است و دولتی قرار است در این شرایط حامی آن‌ها باشد که در طول یک دهه، مدیریت یک اقتصادی را بر عهده داشته که در مجموع کوچکتر شده و ارزش افزوده‌ای در این یک دهه در آن خلق نشده تا به کار این روزهایشان بیاید. کرونا هفتمی بود وقتی شش ابر بحران ما را احاطه کرد.
یکی از این شش بحران، بدهی‌های دولت و کسری بودجه مداوم آن بود که برای جبران آن، پول بی‌حساب چاپ می‌کرد و مالیات تورمی به حساب مردم منظور می‌شد. بحرانی که البته در سایه کرونا، فربه‌تر نیز خواهد شد و با پیش‌بینی رشد منفی 6 درصد در سال جاری، 40 درصد منابع مالیاتی بودجه از این ناحیه، کمتر محقق نیز خواهد شد. نفت 50 دلار بودجه نیز، این ماه و این سال، کمتر به فروش می‌رسد. در این بحران، شاید کمتر مشتری عاقلی هم برای خرید دارایی‌های دولتی پیدا شود.
ابر بحران دیگر بیکاری است که از قضا نقطه شروع کرونا برای آسیب‌زدن به اقتصادهاست. اگر اقتصاد آمریکا با سطح اشتغال کامل وارد بحران شد و در عرض کمتر از دو ماه، به استقبال بیکاری 20 درصدی می‌رود، نقطه آغاز کار ما با کرونا، بیکاری 20 تا 30 درصدی برای جوانان و فارغ التحصیلان دانشگاهی بود.
صندوق‌های بازنشستگی که ابر بحران سوم را بر دوش می‌کشیدند، از یک سو با تعهدات قطعی برای پرداخت حقوق بازنشستگان مواجه هستند و از سوی دیگر (حداقل در دو فصل اول سال)، با افت شدید ورودی پرداختی حق بیمه‌ها و افت شدیدتر سود سرمایه‌گذاری‌های خود که عمدتاْ به زنجیره محصولات مشتق از نفت و گاز مربوط می‌شود، مواجه خواهند بود.
بانک‌ها نیز به عنوان ابر بحران چهارم، از این فضای مصیبت‌بار در امان نخواهند بود. بانک‌ها که در دو سال اخیر و به مدد رشد درآمدهای خود از محل تسعیر ارز، کمی وضعیت بهتری داشتند، به تدریج با نکول بازپرداخت تسهیلات خود مواجه خواهند شد و احتمالاً، دیگر از آن سودهای تسعیر ارز نیز خبری نخواهد بود.
دو ابر بحران دیگر البته کمتر دست در دست کرونا دارند. مسئله منابع آبی کشور به مدد بارندگی‌های دو سال اخیر، کمی تخفیف پیدا کرده و محیط زیست نیز با خانه نشینی اجباری ما، موقتاً نفسی خواهد کشید.
شاید که بهتر باشد تا نسیم طالب، چند سطری هم در باب دولتمردان ما بنویسد که حتی ادای قهرمان‌ها را نیز نمی‌توانند در بیاورند. آن‌ها در کرانستان نسیم طالب، بر تخم قوی سیاه می‌نشینند و جوجه‌های آن را به قیمت گزاف، به مردم خود می‌فروشند.
◾️نشریه و پادکست آذر، انجمن اسلامی دانشجویان پیشرو دانشگاه تربیت مدرس