De boeiende tijd voor therapeuten: ‘Ik blijf me verbazen over de veerkracht van mensen’

Er wordt al weken gewaarschuwd voor een pandemie van mentale problemen. Beginnen psychologen daar stilaan iets van te merken? Drie therapeuten vertellen over wat ze in hun praktijkruimte horen, maar ook over wie ze daar sinds de lockdown plots niet meer zien. ‘Voor heel wat mensen is deze periode louterend.’

✦Exclusief voor abonnees door Femke Van Garderen29 mei 2020, 6:00

Wim Slabbinck (37), klinisch seksuoloog bij Ruimte in Gent: ‘Wanneer laten ze hier een seksbuddy voor singles toe?’

“Ik blijf me verbazen over de veerkracht van mensen. Ik begeleid al jaren een man die thuis zit met een zware depressie, iemand die na een relatiebreuk in een heel diep gat viel. Werken lukt niet meer, contacten onderhouden evenmin. Maar sinds corona gaat het een pak beter met hem. Vooral de drempel om met anderen te praten, is dankzij de crisis weg. Hij vindt het makkelijker nu er een duidelijk onderwerp is, en hij zelf ziet hoe ook anderen worstelen. Het resultaat is dat die man sinds kort weer een sociaal netwerk heeft, wandelbuddy’s zelfs.

“Dat is niet uitzonderlijk. Ik ken nog een aantal mensen voor wie deze periode echt louterend is. Ze komen tot heel nieuwe, helpende inzichten. Evengoed zijn dat mensen met een alcoholverslaving, trouwens. In de media hoor je vaak dat zij nu het zwaarder hebben. Dat kan zeker zo zijn, maar het tegenovergestelde zien we dus ook.

“De vrijgekomen tijd gaat natuurlijk niet iedereen goed af. Ik hoor steeds vaker hoe bij singles het gebrek aan lichaamscontact zwaar begint te wegen. Het stoort mij dan ook dat we als maatschappij zo nadrukkelijk focussen op gezinnen. Singles vormen evengoed een groot deel van de bevolking, één op de drie is alleenstaand. In Nederland hebben ze dat tenminste ingezien en mogen singles van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, FVG) een seksbuddy hebben. Ik hoop dat we hier snel dezelfde richting uitgaan. Nu hoor ik in mijn praktijk dat veel mensen hun eigen regels beginnen te maken. Dat is allerminst wenselijk.

“Relatieproblemen zijn ook een belangrijk onderwerp hier, evengoed in crisistijd. Maar dat zijn tot nog toe geen problemen die gestart zijn tijdens de lockdown. Ze gaan altijd verder terug. Wat de crisis doet, is die eerdere problemen die ontstonden na ontrouw of door slechte communicatie, uitvergroten en ze weer op de voorgrond plaatsen. Aan zulke koppels probeer ik zeker ook duidelijk te maken dat ze de uitzonderlijkheid van deze situatie niet mogen vergeten.

“Dat geldt ook voor wie merkt dat seks lastiger is. Bij het merendeel van de mensen is het libido verminderd, en dat terwijl ze nooit zo veel bij hun partner waren als nu. Dat lijkt paradoxaal, maar is het niet. Afstand speelt een belangrijke rol bij het opwekken van seksuele verlangens. Wat seks ook parten speelt, is het gebrek aan privacy nu, omdat iedereen zoveel thuis is. Ook bij soloseks geldt dat trouwens. We kregen al bezorgde berichten van mensen die tijdens de lockdown plots ontdekten dat hun partner naar porno kijkt. Die ontdekking blijkt in sommige huishoudens zelfs tot uiterst vervelende situaties te leiden. Leg als vader maar eens aan je dochter die je betrapt uit wat je precies aan het doen was.”

Anne Neyskens (49), gedragstherapeute bij DeFacto in Sint-Truiden: ‘De overmatige angst om anderen te besmetten is ongezien voor mij’

“In de eerste weken zeiden veel cliënten me: ‘Ik stel ons gesprek liever uit tot het weer face to face kan, het gaat redelijk goed met mij’. Een aantal problemen leken door de lockdown vanzelf te verdwijnen. Ik denk aan een overwerkte CEO, die plots weer intens kon genieten van het verplicht thuis zijn bij zijn gezin. Of een jongere die door een gesloten school ook ontsnapt aan dagelijkse ruzies en pesterijen. 

Ik hoop dat ze iets nieuws geleerd hebben en dit kunnen vasthouden. Maar ik vrees dat versoepeling van de maatregelen een deel van hen opnieuw zal confronteren met hun oorspronkelijke problemen. Heel wat van de ‘uitstellers’ zie ik sinds een paar weken opnieuw vastlopen. Omdat thuiswerk niet meer kan, of omdat de deadlines van schoolwerk niet gehaald worden. 

“Mijn praktijk is gelegen is een van de zwaarst getroffen regio’s, dus het zal niet verrassen dat het hier vrij druk is gebleven. Voor een deel zat die druk in het begeleiden van mensen die eigenlijk in een psychiatrisch ziekenhuis hadden moeten worden opgenomen. Door de lockdown werden opnames in psychiatrische ziekenhuizen uitgesteld.Een jong, suïcidaal meisje dat echt nood heeft aan een residentiële behandeling staat daardoor nog maanden op de wachtlijst. Met haar en haar familie bel ik dagelijks, om die moeilijke periode thuis te helpen overbruggen. 

“Het is gelukkig niet altijd zo schrijnend. De lockdown heeft opnames kunnen voorkomen. Door het wegvallen van vergaderingen en online te mogen werken, heb ik meer tijd om mensen intensiever te begeleiden. Denk bijvoorbeeld aan de moeder van een zoon met ernstige gedragsproblemen. Die is er in lockdowntijd net in geslaagd een beter contact met hem uit te bouwen, waardoor hij niet geplaatst is moeten worden.

“Opvallend zijn de nieuwe patiënten die zich aanmelden met een overmatige angst om anderen te besmetten. Ze zijn er als de dood voor dat hun ouders door hen corona oplopen en sterven. Het is normaal dat we in deze tijden angst voelen, dat beschermt ons. Zo stellen we immers preventief gedrag. Maar als de angst irreëel wordt, leidt dit tot erg schadelijk gedrag. Denk aan alle sociaal contact mijden, obsessief naar journaals kijken, hele dagen piekeren of tot bloedens toe handenwassen.

“Wat me ook bij zal blijven, is de verpleegster die naar mij werd verwezen nadat ze instortte op haar werk. Ze moest thuis blijven en voelt zich daar zo schuldig over. De vreselijke beelden van patiënten die dreigden te stikken, bleven malen in haar hoofd. Ze is niet de enige met dergelijke trauma’s. Velen zijn bezorgd over de effecten op de mentale gezondheid bij mensen in de zorg. Ik geloof dat heel wat van die zorgverleners genoeg veerkracht hebben, voldoende netwerk ook om daar van te herstellen. Maar een deel zal zeker psychotherapie nodig hebben. En daar maak ik mij zorgen over. Ons land staat niet bepaald bekend om zijn toegankelijke geestelijke gezondheidszorg.”

Sofie Schelkens (35), therapeut in Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) De Pont in Mechelen: ‘Corona komt hier amper ter sprake’

“Ik heb tijdens de crisis geen nieuwe cliënten gezien. Alle mensen, een veertigtal, waren al in begeleiding voor corona. Sinds de lockdown zijn we geswitcht naar online consultaties. Als therapeut vind ik dat moeilijker werken, omdat ik de non-verbale signalen moeilijker oppik, maar ik heb de indruk dat de meeste van mijn cliënten het wel als positief ervaren. Voor sommigen lopen de teleconsultaties zelf beter, omdat ze zich achter een scherm gemakkelijker kunnen concentreren of omdat het praktisch allemaal haalbaarder is. Slechts vier cliënten heb ik niet kunnen bereiken. Eigenlijk zijn dat stuk voor stuk jonge ouders. Zij geven aan dat ze simpelweg de tijd niet vinden voor een gesprek met mij. En als de tijd er wel was, dan vertelden sommigen dat ze het te moeilijk vinden om in hun eigen huis persoonlijke problemen te bespreken, omdat er voortdurend een kind of een partner in de buurt is.

“Als ik eerlijk moet zijn, heeft het mij verbaasd dat tijdens de gesprekken die ik nu voer corona amper ter sprake komt. Tijdens het eerste consult in crisistijd ging het er natuurlijk wel eventjes over. Maar daarna ging het vooral over waar die mensen al maanden of jaren mee zitten. Een scheiding die moeilijk verloopt, een autistische zoon die voor uitdagingen in een gezin zorgt, dat soort dingen. In onze setting begeleiden we mensen met ernstige psychische of psychiatrische problemen. Zware depressies, zelfmoordgedachten, trauma. De meesten van mijn cliënten zaten daardoor ook al voor deze crisis met ziekteverlof thuis.

“De coronacrisis is bij mijn cliënteel zeker niet de druppel, maar maakt het leven voor hen aanzienlijk moeilijker. Vooral het gebrek aan sociaal contact speelt de meesten parten. Bij iemand die depressief is, proberen we er net op te hameren dat ze sociale contacten moeten onderhouden. Terwijl zoiets nu eigenlijk amper kan. Dat zorgt er zeker voor dat sommigen nog minder perspectief zien dan voordien.

“Wat niet wil zeggen dat het alleen maar slecht gaat. Bij een aantal betekent stilstand zeker ook vooruitgang, merk ik. Verschillende cliënten ontdekken nu nieuwe dingen over zichzelf. Vinden een ander perspectief. En wat ik vooral heel fijn vind om te horen: veel meer mensen voelen opeens weer zoveel dankbaarheid om kleine dingen. Een fijn appartement, voldoende geld op de rekening, een kaartje in de brievenbus. Het zijn die dingen die, nu de rush voor velen is weggevallen, weer waardevoller blijken. Ik hoop dat ze dat kunnen vasthouden.”