VS poken vuur rond Hongkong nog wat op

De Verenigde Staten hebben China een stevige klap uitgedeeld, met hun beslissing de Hongkongse autonomie niet langer te erkennen. Daar zijn alle China-kenners het over eens. Maar hoe hard die klap zal aankomen in Beijing, hangt af van welke concrete maatregelen president Trump aan de beslissing verbindt. Een ding is zeker: Hongkong zelf wordt als eerste geraakt.

✦Exclusief voor abonnees door Leen Vervaeke29 mei 2020, 6:30

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo besliste woensdag om Hongkong niet langer als autonoom van China te beschouwen, in reactie op een Chinese wet die de vrijheden in Hongkong sterk kan beperken. De spanningen tussen de VS en China zijn al een hele tijd aan het oplopen, maar Pompeo’s ingreep geldt als een van de scherpste escalaties in drie jaar. ‘Dit is potentieel gigantisch’, tweette Michael Fuchs, Aziëkenner en voormalig Amerikaans topdiplomaat.

Hoe groot de precieze impact van de Amerikaanse beslissing zal zijn, was donderdag nog niet in te schatten. Aan de intrekking van Hongkongs autonome status is een keuzemenu van 33 mogelijke maatregelen verbonden: van het volledig intrekken van de Amerikaanse handelsprivileges voor Hongkong tot veel gerichtere acties, zoals visabeperkingen voor Chinese politici. Naar verwachting maakt president Trump zijn keuze vrijdag bekend.

Daarbij moet hij zorgvuldig belangen afwegen: zachte maatregelen maken geen indruk, maar hardere maatregelen leiden tot meer economische schade. “De maatregelen zullen zo gericht mogelijk zijn”, aldus David Stilwell, de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken, verantwoordelijk voor Oost-Azië. “We zullen dit op een slimme manier doen. We doen ons best om te verzekeren dat de bevolking van Hongkong niet wordt geschaad.”

Ondanks Stilwells verzekeringen is één ding is duidelijk: de Amerikaanse maatregelen mogen bedoeld zijn om Peking te straffen, ze zullen in eerste instantie Hongkong raken, alsook de 1.300 Amerikaanse bedrijven die daar gevestigd zijn. Dat is meteen het zwakke punt van de Amerikaanse strategie: om in Hongkong politieke waarden en internationale afspraken – het in 1997 vastgelegde ‘één land, twee systemen’-principe – te verdedigen, wordt de economie er in de waagschaal gelegd.

De directe economische impact op Hongkong zou op zich beperkt kunnen blijven, zelfs als Trump de Amerikaanse handelsprivileges volledig afschaft en Hongkong voortaan onder de tarieven van de handelsoorlog valt. “Hongkong is geen stad van maakindustrie, en de lokale export naar de VS is beperkt”, zegt Zhang Yifan, professor economie aan de Chinese University of Hong Kong. “Maar de grootste impact is die op het vertrouwen. Investeerders vragen zich af: wat is de volgende stap?”

Daarmee dreigt Hongkongs reputatie als internationaal financieel centrum een flinke deuk te krijgen. Dat proces is in feite al gaande, sinds Peking zich steeds meer in Hongkong begon te mengen, wat leidde tot de Hongkongse protestbeweging. Zo besloot Facebook in 2018 om zich in Singapore te vestigen, ook al ging de voorkeur naar Hongkong, uit angst voor Chinese politieke bemoeienissen. Volgens analisten zal dit na de Amerikaanse sancties steeds vaker gebeuren.

Belang voor China

Indirect wordt ook Peking daardoor geraakt, meer dan het zelf wil toegeven. De Chinese overheid benadrukt graag dat Hongkong nauwelijks nog economisch belang heeft voor China, en dat het dus niet wakker ligt van de Amerikaanse maatregelen. De Hongkongse bijdrage aan het Chinese bnp is sinds de overdracht van de voormalige Britse kolonie in 1997 inderdaad van 18 naar 3 procent gedaald, vooral omdat de rest van China zo’n enorme inhaalslag heeft gemaakt.

Maar Hongkong speelt voor China nog steeds een cruciale rol als financiële schakel naar de buitenwereld, hoe graag nationalistische politici ook zouden willen dat Shanghai die rol overneemt. ‘In Shanghai wordt gehandeld in renminbi, en die is onderhevig aan kapitaalcontroles”, zegt Zhang Yifan. “Shanghai kan China’s financiële centrum worden, maar geen internationaal financieel centrum. Hongkong heeft echt een unieke positie als brug tussen China en de wereldmarkten.”

Maar hoe pijnlijk ook voor Peking, niemand gelooft dat de Amerikaanse maatregelen iets zullen uithalen. De Nationale Veiligheidswet, aanleiding voor Pompeo’s uithaal, werd donderdag in het Chinese Volkscongres met 2.878 stemmen goedgekeurd – met één tegenstem en zes onthoudingen. Het toont hoe essentieel de wet wordt geacht: nu China op steeds meer fronten onder vuur ligt, wil Peking de protesten in Hongkong absoluut onder controle brengen, ongeacht economische druk.

Zodra Trump zijn maatregelen bekend maakt, worden ook Chinese vergeldingsmaatregelen verwacht. “Het is moeilijk te zien wie hier iets zal winnen”, aldus Jeremy Goldkorn, hoofdredacteur van de op China gerichte nieuwssite SupChina. “Het is een lose-lose-lose-situatie, voor de bevolking van Hongkong, voor de VS en voor de Chinese partijstaat.”