Πληρώνουν τα νοικοκυριά για να καταναλώσουν ρεύμα

Η πανδημία έχει προκαλέσει χάος στην αγορά ενέργειας. Τον Απρίλιο, η τιμή του αμερικανικού αργού υποχώρησε σε αρνητικά επίπεδα, καθώς ανακόπηκε η οικονομική δραστηριότητα και μειώθηκε κατακόρυφα η ζήτηση. Το περασμένο Σαββατοκύριακο, μία βρετανική ενεργειακή υπηρεσία κοινής ωφελείας πλήρωσε νοικοκυριά για να καταναλώσουν ηλεκτρισμό – να βάλουν δηλαδή στην πρίζα τις συσκευές τους και να τις χρησιμοποιήσουν όσο θέλουν.

Οι λεγόμενες αρνητικές τιμές ηλεκτρικού εμφανίζονται συνήθως σε ενεργειακές αγορές χονδρικής, όπου μια μονάδα μεγάλης κατανάλωσης, για παράδειγμα κάποιο εργοστάσιο, πληρώνεται για να καταναλώνει περισσότερο ρεύμα. Οταν υπάρχει πολύ ρεύμα στο δίκτυο ενδέχεται να καταστρέψει εξοπλισμό ή ακόμη και να προκαλέσει διακοπή ρεύματος. Παλαιότερα, οι αρνητικές τιμές ήταν σχετικά σπάνιο φαινόμενο, αλλά εν μέσω της πανδημίας έγιναν σχεδόν καθημερινό στη Βρετανία, στη Γερμανία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Στη Βρετανία, η τιμή του ρεύματος υποχώρησε σε αρνητικά επίπεδα 66 φορές τον Απρίλιο, δηλαδή τουλάχιστον δύο φορές συχνότερα σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο μήνα της προηγούμενης δεκαετίας. Για αντίστοιχο λόγο κατέρρευσαν και οι τιμές του πετρελαίου: υπερπροσφορά και ταυτόχρονα κατάρρευση της ζήτησης.

Εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων, των κλειστών γραφείων και εργοστασίων, η ζήτηση για ηλεκτρικό ρεύμα μειώθηκε στη Βρετανία κατά περίπου 15% τον Απρίλιο, ενώ ταυτόχρονα τα πάρκα με ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά, καθώς και τα πυρηνικά εργοστάσια, συνέχιζαν να παράγουν ηλεκτρισμό. Την προηγούμενη Παρασκευή, οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος στη Βρετανία έφτασαν έως και τα -85 δολάρια ανά μεγαβατώρα. Παράλληλα, οι ανεμογεννήτριες και τα πυρηνικά εργοστάσια παρήγαγαν ασυνήθιστα υψηλές ποσότητες ρεύματος.

Το περιβάλλον των αρνητικών τιμών επιτρέπει τουλάχιστον σε μία πρωτοπόρο επιχείρηση ηλεκτρισμού, την Octopus Energy, να προσφέρει 2 έως 5 σεντ της λίρας για κάθε κιλοβατώρα σε όσους καταναλώνουν ρεύμα σε περιόδους με χαμηλή ζήτηση. Αναλυτές της αγοράς εκτιμούν πως αυτή θα πρέπει να είναι η νέα κανονικότητα, εφόσον συνεχιστούν οι προσπάθειες για μετάβαση στην καθαρή ενέργεια.

Ωστόσο, η απομάκρυνση από τον άνθρακα και το φυσικό αέριο εγκυμονεί κινδύνους. Το δίκτυο ηλεκτροδότησης ενδέχεται να γίνει πιο ασταθές και μη κερδοφόρο. Τις τελευταίες εβδομάδες, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ηλεκτροδότηση της Ευρώπης εξαιτίας των τεράστιων πράσινων επενδύσεων και των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών. Ταυτόχρονα μειώθηκε η καύση του άνθρακα, που είναι μια θετική εξέλιξη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, ο συνδυασμός χαμηλής ζήτησης και υψηλής προσφοράς ηλεκτρισμού από ΑΠΕ είναι τεράστια μεταβολή, την οποία οι εταιρείες του κλάδου δυσκολεύονται να διαχειριστούν.

Η παραγωγή των ΑΠΕ μεταβάλλεται ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και είναι δύσκολο να σταματήσει σε περιόδους χαμηλής ζήτησης. Συνεπώς, οδηγεί σε αρνητικές τιμές και καθιστά το δίκτυο ασταθές. «Ο στόχος ήταν η αύξηση των πάρκων με ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά», δήλωσε ο Τζούλιαν Λέσλι, επικεφαλής δικτύων στο εθνικό δίκτυο ενέργειας της Βρετανίας. Ο ίδιος επισήμανε ότι σε 10 με 15 χρόνια, ορισμένες μέθοδοι, όπως η φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων σε περιόδους αυξημένης προσφοράς ηλεκτρικού, θα επιτρέπουν την εξισορρόπηση ζήτησης και προσφοράς. Προς το παρόν, όμως, οι καταναλωτές κρατούν τα ηνία, προκαλώντας τέτοια υποχώρηση στις τιμές ώστε οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας επιλέγουν να κλείσουν τις μονάδες παραγωγής παρά να πληρώσουν για να διοχετεύσουν ηλεκτρικό ρεύμα στα δίκτυα.

Οι αρνητικές τιμές δίνουν ώθηση σε όσους καταναλώνουν ήδη πολύ ρεύμα, σύμφωνα με τον Φιλίπ Βασιλόπουλος, υψηλόβαθμο στέλεχος της EPEX Spot. Για παράδειγμα, ένα σούπερ μάρκετ μπορεί να βγάλει κέρδος ενισχύοντας την κατανάλωση των ψυγείων του σε περιόδους αρνητικών τιμών. Τα νοικοκυριά δεν επωφελούνται σε τέτοιο βαθμό από τις χαμηλές τιμές, διότι συνήθως έχουν λιγότερο ευέλικτα συμβόλαια ή δεν διαθέτουν εργαλεία που θα τους ενημερώσουν για την καλύτερη στιγμή κατανάλωσης ρεύματος.

Εκτακτα μέτρα

Ο εθνικός πάροχος ηλεκτρικού ρεύματος της Βρετανίας έχει λάβει δραστικά μέτρα για τη μείωση της προσφοράς. Πληρώνει την EDF, γαλλική υπηρεσία κοινής ωφελείας που διαχειρίζεται την πλειονότητα των πυρηνικών εργοστασίων στη Βρετανία, ώστε να μειώσει κατά το ήμισυ την παραγωγή ενός πυρηνικού αντιδραστήρα. Επίσης συνεργάζεται με μικρότερες μονάδες ΑΠΕ, ώστε να τις αποζημιώσει εάν χρειαστεί να σταματήσουν την παραγωγή.

Σε κάθε περίπτωση, αναλυτές της αγοράς εκτιμούν ότι οι πρωτοφανείς πιέσεις στην αγορά ενέργειας θα διαρκέσουν αρκετό καιρό. Για παράδειγμα, με περισσότερες ημέρες ηλιοφάνειας, θα αυξηθεί η ηλιακή ενέργεια, που σημαίνει ότι οι αρνητικές τιμές «θα δημιουργήσουν μόνο περισσότερα προβλήματα», σχολίασε ο Ιέιν Στάφελ, λέκτωρ στο Imperial College.

Για περισσότερη αρθρογραφία, γίνετε συνδρομητής στην έντυπη Καθημερινή.