Demokrasiye Kara Leke 27 Mayıs Darbesini Kimler Yaptı? Adnan Menderes Neden İdam Edildi?

27 Mayıs 1960 Türkiye'de demokrasiye sürülen kara leke darbelerin ilkinin yapıldı tarih. 27 Mayıs darbesi ile Türkiye'de malesef bir başbakan idam edildi. Halkın oylarıyla seçilen Adnan Menderes 27 Mayıs darbesi ile indirilmiş ve özel mahkemelerce yargılanıp sonunda idama mahkum edilmiştir.

Çok partili rejimde halkın büyük çoğunluğunun oylarını alarak iktidara gelen Demokrat Parti, 1960'ın Mayısında ayın 27'sinde yapılan Kanlı Darbe ile iktidardan indirilmiş ve Türk Demokrasi tarihine işlenen ilk büyük ayıp olarak tarihe geçmiştir. Adnan Menderes'in ve dönemin bazı bakanlarının idamı ile sonuçlanan süreçte neler oldu? Haberimizde...

Yassı Ada Demokrasi ve Özgürlükler Adası oldu!

Cumhuriyet tarihinin en karanlık dönemlerinden birine ev sahipliği yapan, ismi "yassı", namı "yaslı" ada, Demokrasi ve Özgürlükler Adası olarak yeniden doğuyor. İletişim Başkanlığından yapılan açıklamaya göre, 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin zulmüne uğrayan Demokrat Partili 592 siyasetçi, 15 ay boyunca Yassıada'da hücrelerde, zindanlarda tutuldu. Yassıada'daki sözde mahkeme sonrası Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan cuntacıların kararıyla idam edildi. 27 Mayıs 1960 darbesinin 60. yılında Yassıada; demokrasi ve milli iradeyi yansıtacak müze kütüphane, konferans salonu ve Demokrasi Feneri gibi birçok sembol yapıyla yenilenerek, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılacağı özel bir törenle halka açıldı.

27 Mayıs Darbesini Kim Yaptı?

27 Mayıs darbesi silahlı kuvvetlere mensup otuz yedi subay tarafından gerçekleştirilmiştir. Ancak darbe emir-komuta zinciri içinde yapılmamıştı. Bu sebeple darbeciler daha ilk günden “cunta” görüntüsü vermeye başlamıştı.

Başbakan Menderes Kütahya’da tutuklandı. Cumhurbaşkanı Bayar ise Çankaya’da ordu tarafından teslim alındı. Baş muhafızı Osman Köksal’ın ihtilal komitesinde oluşu arzu ettiği direnmeyi göstermesine engel oldu. DP’nin diğer büyükleri de teker teker yakalanıp Harp okulunda muhafaza altına alındılar. Böylece DP’nin siyasi yaşamı askeri darbe ile sona erdi.

Darbeden sonra darbeyi planlayan ve icra eden 37 düşük rütbeli subay ve emekli Orgeneral Cemal Gürsel'in oluşturduğu Millî Birlik Komitesi ülke yönetimini üstlendi.

27 Mayıs Darbesinde Kimler İdam Edildi?

14 Ekim 1960’tan 15 Eylül 1961’e kadar 11 ay süren Yassıada mahkemelerinde toplam 592 kişi sanık olarak yargılanmıştır. Haklarında ölüm cezası istenen kişilerin sayısı 228’dir.

Özel mahkemenin kararına göre; Başbakan Adnan Menderes, Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Meclis Başkanı Refik Koraltan, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, Maliye Bakanı Hasan Polatkan, Emin Kalafat, Agah Erozan, Ahmet Hamdi Sancar, Nusret Kirişçioğlu, Zeki Erataman, Bahadır Dülger, Baha Akşit, İbrahim Kirazoğlu, Osman Kavrakoğlu ve Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun, ölüm cezasına mahkûm edildiler. Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan’ın ölüm cezaları Milli Birlik Komitesince onaylandı ve mahkeme kararları yerine getirildi.

DP iktidarının önde gelen diğer yöneticileri Medeni Berk, İzzet Akçal, Celal Yardımcı, Tevfik İleri, Vacit Asena, Kemal Biberoğlu, Hilmi Dura, Himmet Ölçmen, Kemal Özer, Necmettin Önder, Selami Dinçer, Ekrem Ant, Hüseyin Ortakçıoğlu, Reşat Akşemsettinoğlu, Necati Çelim, Sadık Erdem, Nuri Togay, Mazlum Kayalar, Selahattin İnan, Murat Ali Ülgen, Selim Yatağan, Muhlis Erdener, Enver Kaya, Rauf Onursal, Kemal Serdaroğlu, Hadi Tan, Cemal Tüzün, Samet Ağaoğlu, Sezai Akdağ, Ethem Yetkiner ve Kemal Aygün ömür boyu hapse mahkûm olurken 418 kişi 6 ay ile 20 yıl arasında değişen hapis cezalarına çarptırıldılar. 123 kişi beraat ettirildi.

Adnan Menderes'in İdamdan Önce Son Sözleri

Başbakan Menderes idam edilmeden önce son sözleri şunlar olmuştur: ''Hayatıma veda etmek üzere olduğum şu anda devletime ve milletime ebebi saadetler dilerim.''

*** Bilgiler, T.C. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 'Türkiye'nin İç Siyasetinde Demokrat Parti' başlıklı Emel Aslan'a ait yüksek lisans tezinden alıntılanmıştır.