Έωλος, αίολος ή αιόλος;
by Δημήτρης ΚανελλόπουλοςΤι αναφέρει το Υπουργείο Οικονομικών και τι απαντά ο συντάκτης της «Εφημερίδας των Συντακτών»
Από το Υπουργείο Οικονομικών πήραμε την παρακάτω επισήμανση σχετικά με πρωινό μας σχόλιο και τη χρήση των λέξεων «αίολος» και «έωλος».
αίολος, -η, -ο (λόγ) αυτός που εύκολα μπορεί να ανατραπεί λογικά και κατά συνέπεια δεν είναι αξιόπιστος: με αίολες υποσχέσεις και λόγια δεν λύνονται τα προβλήματα || όλα τα επιχειρήματα του αποδείχθηκαν αίολα δεν έπεισε κανέναν ΣΥΝ αστήρικτος, αθεμελίωτος
[ΕΤΥΜ < αρχ. αίολος - «ταχύς - ευμετάβλητος, άστατος», με επίδραση τού κύρ ον. Αίολος ως προς τον αναβιβασμό τού τόνου στην προπαραλήγουσα: αἰόλος > αἴολος. Βλ. κ. Αιολείς].
Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γεωργίου Μπαμπινιώτη
αίολος ή έωλος; Λείπει συνήθως από τα λεξικά –ή το συναντούμε να γράφεται εσφαλμένα και να συγχέεται με το έωλος– το συχνό σήμερα στη χρήση αίολος με τη σημασία «αιωρούμενος, στον αέρα, ευμετάβλητος, ασταθής, αστήρικτος» (για λόγια, επιχειρήματα κ τ ό.). Πρόκειται για την αρχ. λ αιόλος, που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι με την ίδια περίπου σημασία, τής οποίας ο τόνος στα Νέα Ελληνικά έχει αναβιβαστεί στην προπαραλήγουσα, προφανώς υπό την επίδραση τού ον. Αίολος, τού θεού των ανέμων, επίσης συνδεδεμένου με το ευμετάβολο τού καιρού.
Διαφορετικό είναι το έωλος, επίσης αρχαίο (από το έως / ηώς «αυγή, μέρα»), το οποίο σήμαινε τον «χθεσινό» και (για τρόφιμα) τον «μη νωπό, μη φρέσκο».
Πρόκειται για λόγια λέξη που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σήμερα σε επίσημο, τυπικό, γραπτό λόγο αντί για το μπαγιάτικος (< τουρκ. bayat) τής καθημερινής γλώσσας
Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γεωργίου Μπαμπινιώτη
Η απάντηση του Δημήτρη Κανελλόπουλου
Γράφει ο Νίκος Σαραντάκος: «Πολλοί παραξενεύτηκαν από τη λέξη "αίολες" σε πρόσφατο δελτίο Τύπου του ΥπΟικ. Μόνο το Λεξικό Μπαμπινιώτη δέχεται αυτή τη γραφή. Κατ' εμέ, έωλος αρχικά σήμαινε μπαγιάτικος, αλλά εδώ και 20 αιώνες έχει πάρει και τη σημασία "αστήρικτος". Οπότε, έωλες».
https://sarantakos.wordpress.com/2011/12/16/eolos/
Και εξηγεί:
1) κανένα λεξικό απ' όσα συμβουλεύτηκα δεν καταγράφει λέξη 'αίολος'·
2) σε κανένα κείμενο της ελληνικής δεν μπόρεσα να βρω επίθετο 'αίολος'· βεβαίως, βρήκα το κύριο όνομα Αίολος·
3) το επίθετο 'έωλος' που αρχικά σήμαινε «μπαγιάτικος, χτεσινός», ήδη από τον 3ο αιώνα και αδιατάρακτα στη συνέχεια πήρε τη μεταφορική σημασία «αστήρικτος», όπως μαρτυρείται από δεκάδες χωρία·
4) σήμερα, όπως κατοχυρώνει και το έγκυρο λεξικό Τριανταφυλλίδη, η κύρια σημασία της λέξης 'έωλος' είναι «αστήρικτος, αβάσιμος».
Κατά τ' άλλα, πέραν του «Οπότε, έωλες» του Νίκου Σαραντάκου, φαίνεται πως όντως το υπουργείο Οικονομικών είχε λογοτεχνική και ποιητική διάθεση στην απάντησή του προς τον ΣΥΡΙΖΑ, οπότε πάω πάσο. Είδατε, έκπληξη; Και μου διαβεβαίωσαν τηλεφωνικώς πως το έψαξαν πριν το γράψουν. Και γνωρίζοντας τις διαφορετικές απόψεις πάνω στο θέμα είπαν να κρατήσουν, από τη μεριά τους, την εκδοχή Μπαμπινιώτη.
Περιμένω και τον (δικό μας) Γιάννη Χάρη να πάρει θέση.
Βέβαια το σχόλιο που έκανα το πρωί βασικά είχε να κάνει με τα copy paste του διαδικτύου.