Ευρώπη: ένα βήμα πριν από τη δημοσιονομική ένωση;

Τη Δευτέρα 18 Μαΐου, σε κοινή συνέντευξή τους ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν και η Γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ πρότειναν τη δημιουργία του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης για να αντιμετωπιστεί η οικονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία. Η γαλλογερμανική πρόταση απευθύνεται προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και προβλέπει την έκδοση ευρωομολόγων 500 δισ. ευρώ, τα οποία θα διανεμηθούν με τη μορφή των επιχορηγήσεων (και όχι των δανείων) σε κράτη και οικονομικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Η πρόταση ετέθη προς διαβούλευση, στην οποία συμμετέχει εδώ και μέρες ολόκληρη η ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα και όχι μόνο σε ηγετικό επίπεδο τα κράτη-μέλη. Αντιρρήσεις και ενστάσεις διατυπώνονται, όπως π.χ. είναι αυτές των Ολλανδίας, Δανίας, Σουηδίας και Αυστρίας, αλλά όπως διαφαίνεται, σήμερα θα υπάρξει το τελικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το σχετικό θέμα.

Επί της ουσίας τώρα αξίζει να τονιστούν τα εξής: πρώτον, ότι με την πρόταση αυτή γίνεται το πρώτο δειλό αλλά ταυτόχρονα και αποφασιστικό βήμα, στην ιστορία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, για να επιτευχθεί η δημοσιονομική ένωση των κρατών-μελών. Αλλά και αυτή η ερμηνεία μου θα πρέπει να διαβαστεί κατά την έκφραση «να κρατάμε μικρό καλάθι»! Το δεύτερο σημείο έχει να κάνει με το πολιτικό αίτημα όλων των ευρωπαϊστών να προχωρήσει επιτέλους και η οικονομική ένωση της Ευρώπης. Και γι’ αυτό το σημείο θα κάνω μερικές επισημάνσεις.

Η ίδρυση της ευρωζώνης ταυτίστηκε και εξακολουθεί να ταυτίζεται με την κοινή νομισματική πολιτική. Η ευρωζώνη δεν υφίσταται ως ΟΝΕ: δηλαδή ως οικονομική νομισματική ένωση. Είναι τεχνοκρατικό υποκείμενο, το οποίο διαχειρίζεται μόνον το νόμισμα χωρίς αναφορές σ’ ένα κοινό πλαίσιο οικονομικών πολιτικών. Δεν έχει εκπονήσει κανένα πρόγραμμα κοινής φορολογικής πολιτικής, π.χ., ούτε κανένα σχέδιο αντιμετώπισης των προβλημάτων της απασχόλησης και της ανεργίας.

Και όπως αντιλαμβάνεται και ο πρωτοετής φοιτητής της πολιτικής οικονομίας και της πολιτικής φιλοσοφίας και όλοι εμείς τελικά (πολίτες και πολιτικοί), στην περίπτωση της ΟΝΕ ο «βασιλιάς είναι γυμνός»! Ισχύουν επί του προκειμένου όσα είχε διαπιστώσει το «Συμβούλιο Εμπειρογνωμόνων για τη μακροοικονομική εξέλιξη» (Γερμανία) ήδη από το έτος 2012: «Η ευρωπαϊκή πολιτική συνίσταται σε μια στρατηγική μικρών βημάτων, που προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις νεοεμφανιζόμενες εστίες κρίσης με τη διεύρυνση των μηχανισμών διάσωσης ή με αλλαγές στον τρόπο πρόσβασης στους μηχανισμούς αυτούς».

Καλείται, επομένως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαψεύσει τη διαπίστωση αυτή των «5 σοφών» της Γερμανίας και να αποδεχθεί την κοινή γαλλογερμανική πρόταση. Στην κρίση της πανδημίας δεν θα απαντήσει η Ευρώπη με «διεύρυνση των μηχανισμών διάσωσης» (πράγμα που έγινε με την κρίση χρέους των κρατών-μελών της Νότιας Ευρώπης), αλλά με έναν νέο μηχανισμό, έστω και υποτυπώδη, για την ίδρυση δημοσιονομικής ένωσης για συγκεκριμένους σκοπούς.

Και κάτι τελευταίο, εντελώς επιγραμματικά: εάν υιοθετηθεί το νέο εργαλείο της διανομής των 500 δισ. ευρώ κατά τον τρόπο της επιχορήγησης, θα έχουν ταυτόχρονα επιτευχθεί δύο πράγματα: πρώτον, η σχέση των hedge funds και της πολιτικής θα επαναπροσδιοριστεί (το χρηματοπιστωτικό σύστημα δανείζει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή όχι ως τεχνοκρατική οντότητα, αλλά ως πολιτικό υποκείμενο) και δεύτερον, η ίδια η Ευρωπαϊκή Ενωση μέσω αυτού του νέου μηχανισμού (εργαλείου) αποκτά τη δυνατότητα να ασκήσει δημιουργική-διαμορφωτική πολιτική (Gestaltungspolitik). Γι’ αυτήν μιλάει ο Ούλριχ Μπεκ και ασπάζομαι τις θέσεις του. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λοιπόν, με τη στάση της να αποδεχθεί την πρόταση Μακρόν-Μέρκελ, πετυχαίνει «δυο τρυγόνια»: βάζει το τρένο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στις ράγες του και ταυτόχρονα διασώζει εκατομμύρια πολίτες σε ολόκληρη την Ευρώπη από τη φτώχεια.

*καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης