چرا فیلم توقیفی خانه پدری پس از قتل رومینا بر سر زبان‌ها افتاد؟
by مریم طوسی
خبر قتل رومینا اشرفی، دختر ۱۴ ساله تالشی به دست پدرش روز گذشته رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایران را تکان داد.
جنبه‌های مختلف این قتل نه تنها وجود یک آسیب جدی و کهنه اجتماعی در ایران را دوباره نمایان کرد بلکه شکاف اجتماعی میان گروه‌‌‌های مختلف فکری را نیز بیش از پیش نشان داد.
همزمان داستان یک فیلم توقیف شده سینمای ایران توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی از طیف‌های مختلف را به خود جلب کرد.
فیلم «خانه پدری» ساخته کیانوش عیاری موضوع توئیت‌های دو طیف منتقد و حامی حکومت ایران بود. اما چرا این فیلم پس از یک سال از زمان توقیف مجدد و عدم اکران عمومی با قتل رومینا اشرفی به دست پدرش دوباره بر سر زبان‌ها افتاد؟
داستان فیلم خانه پدری چیست؟
خانه پدری به کارگردانی، نویسندگی و تهیه کنندگی کیانوش عیاری در سال ۱۳۸۹ ساخته شد. داستان این فیلم از سال ۱۳۰۷ و با صحنه تکان‌دهنده تعقیب و گریز یک دختر توسط پدر و برادر کوچکش و نهایتا قتل او آغاز می‌شود.
این فیلم چند اپیزودی که به مسائلی نظیر قتل ناموسی و مشکلات زنان ایران طی هفتاد سال می‌پردازد برای اولین بار در سی و‌دومین دوره جشنواره فیلم فجر روی پرده رفت و مورد ستایش منتقدان و استقبال مخاطبان قرار گرفت.
خانه پدری چرا توقیف شد؟
اولین اکران عمومی این فیلم در گروه هنر و تجربه در دی ماه سال ۹۳ پس از یک روز به اولین توقیف آن منجر شد. خانه پدری پنج سال به شرط قرار دادن محدودیت سنی برای مخاطب و انجام اصلاحات بعد در آبان ۱۳۹۸ مجددا به روی پرده سینما رفت اما پس از پنج روز اکران آن متوقف و به دستور مستقیم دادستانی ایران توقیف شد.
رسانه‌های ایران در همان زمان دلیل توقیف فیلم کیانوش عیاری را عدم حذف صحنه‌های خشن گزارش کردند.
طبیعی بود که هجمه‌ها نسبت به این فیلم افزایش پیدا کند و فشارها شدیدتر شود اما سوال من از این دوستان این است که مگر فیلم چه حرفی می‌زند که شما برآشفته و نگران و دلواپس شدید؟کیانوش عیاری
نویسنده و کارگردان خانه پدری
این فیلم سینمایی بارها از سوی طیف خاصی در ایران متهم به سیاه‌نمایی شده بود. کارگردان خانه پدری در پاسخ به این اتهام گفته بود: «هیچ‌گاه قصد سیاه‌نمایی نداشتم و فقط آسیبی اجتماعی را مطرح کردم اما از آن‌جایی که فیلم‌هایی که می‌سازم قرار است ماحصل نوع نگاهم باشد در نتیجه آثارم مفرح و برای تفریح مردم نیست.»
آقای عیاری در سال ۱۳۹۹ در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا درباره انتقادات به فیلم خود گفت: «این دلواپسان به هر بهانه‌ای به فیلم تاختند و پا پس نکشیدند و نظراتشان را بیان می‌کردند. خب حالا وقتی بحث درباره نمایش عمومی مطرح شود، طبیعی بود که هجمه‌ها نسبت به این فیلم افزایش پیدا کند و فشارها شدیدتر شود اما سوال من از این دوستان این است که مگر فیلم چه حرفی می‌زند که شما برآشفته و نگران و دلواپس شدید؟»
ماجرای قتل دختر تالشی و به میان کشیده شدن پای فیلم «خانه پدری»
از قتل شیدا زن ۱۶ ساله مریوانی، تا دلبر خسروی دختر ۱۷ ساله اهل مریوان تا رومینا اشرفی ۱۴ ساله، نمونه‌هایی از قتل‌های ناموسی هستند که رسانه‌ای شده و بیشتر مورد توجه قرار گرفتند اما داستان خشونت خانگی و قتل‌های ناموسی در ایران، موضوعی با سابقه طولانی و تکرار شونده است.
هادی مصطفایی، معاون مبارزه با جرائم جنایی پلیس آگاهی تهران در سال ۹۳ اعلام کرده بود که ۱۸.۸ درصد درصد قتل‌های اتفاق افتاده در ایران با انگیزه ناموسی است. وی با اشاره به اینکه ۲۴ درصد مقتولان کشور را زنان تشکیل می دهد افزوده بود که در مجموع ۶۱ درصد مقتولان زن توسط بستگانشان به قتل می‌رسند.
اما خشونت به کار رفته در قتل رومینا اشرفی و کشته شدن او توسط پدرش با داس و در خواب باعث شده است تا داستان فیلم خانه پدری مورد توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی از طیف‌های مختلف فکری قرار بگیرد.
عده‌ای از منتقدان سیاست‌های حکومت ایران میگویند که قتل دختر تالشی نشان می‌دهد که داستان قتل صورت گرفته در ابتدای فیلم خانه پدری از واقعیت‌های جامعه ایران است و وظیفه اصلی حاکمیت برطرف کردن ضعف قوانین است.
کیانوش عیاری، کارگردان این فیلم نیز در واکنش به قتل رومینا اشرفی در پاسخ به سوال خبرگزاری ایسنا تنها به گفتن دو جمله اکتفا کرده به کنایه گفته است: «این اتفاق‌ها در ایران رخ نمی‌دهد. من این شایعات را باور نمی‌کنم.»
بر اساس ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی «هرگاه مرد همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره (مجبور) باشد فقط می‌تواند مرد را به قتل برساند.»
از سوی دیگر بر اساس ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامي مصوب ۱۳۷۰ مجلس شوراي اسلامي «پدر يا جد پدری که فرزند خود را بکشد قصاص نمي‌شود و به پرداخت ديه به ورثه مقتول و تعزير محکوم خواهد شد»
اما طیف حامی حکومت ایران نیز با انتقاد از فیلم خانه پدری آن را نشان دادن راه و چاه به قاتل می‌دانند.
این افراد که در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها به طیف «دلسواپسان» شهرت دارند، علاوه بر این به موضوع به دلیل تفاوت سنی رومینای ۱۴ ساله با پسری که با وی فرار کرده بود، به ازدواج زودهنگام دختران اشاره کرده و میگویند که در صورت تحقق این موضوع می توان از چنین آسیب‌هایی جلوگیری کرد. آنها با حمله به فعالان حقوق زنان و زنان عرصه سیاست نظیر شهیندخت مولاوردی و معصومه ابتکار، مطرح شدن آسیب اجتماعی کودک همسری را عامل روی دادن این نوع قتل‌های ناموسی می‌دادند.
درگیری توئیتری درباره فیلم خانه پدری و قتل رومینا اشرفی
عباس میلانی، پژوهشگر و ایران‌شناس مقیم امریکا و از منتقدان حکومت ایران در واکنش به قتل رومینا به دست پدرش با اشاره به توقیف فیلم خانه پدری در حساب توئیتری خود نوشت:
«وقتی«آقایان» به مردان میگویند حجاب اجباری زنان برای حفظ «غیرت» مردان است، و «رهبر» به خاطر همین کذا،حجاب را به فضای مجازی میکشد، و فیلم خانه پدری عیاری را به جرم سیاه نمایی ممنوع می‌کنند، تعجب نیست که پدر سیاه دلی با تبر به جان رومینا بیفتد. جرم او فردی و‌جرم «آقایان» تاریخی است.»
یک کاربر دیگر توئیتر با واقعیت خواندن قتل ناموسی در ایران معتقد است که اگر مسئولان ایران اجازه می‌دادند فیلم‌هایی مانند خانه پدری واقعیت‌های تلخ جامعه را نشان می‌دادند، امروز رومینا توسط پدرش سلاخی نمیشد.
کاربر دیگری با انتقاد از توقیف فیلم خانه پدری می‌نویسد : «فیلم خانه پدری رو تو ایران مردم بارها زندگی کردن ولی جلوی اکرانشو به اسم ترویج خرافات و دروغ گرفتن الان با این اتفاق چی دارن بگن!؟؟؟ اینم دروغه!؟»
طیف دیگری از کاربران توئیتر که به «دلواپسان» شهرت داردند و حامی سیاست‌های حکومت ایران محسوب می‌شوند در مقابل منتقدان به ساختن هشتگ «کاسبان خون» به فیلم کیانوش عیاری تاخته‌اند.
یکی از کاربارن توئیتر می‌نویسد: «با اندکی دقت در زندگی افراد، می توان به نقش فیلم در سلیقه سازی و پرورش افکار عمومی پی برد.»
یکی دیگر از این کاربران این فیلم را الگوسازی غلط و بدآموزی خواند و می‌گوید: «اگر شما و امثال شما با برنامه های تخریبی‌تان قبح خیلی اعمال رو حتی در سنین پایین و در مدارس از بین نمی بردید اگر از بودجه بیت المال فیلم‌هایی با بد آموزی مطلق مثل خانه پدری تولید و پخش نمی شد این طور الگو سازی غلط شکل نمی گرفت و ترویج جنایت.»
منتقدان این طیف فکری اما مطرح شدن مقصر دانستن فعالان اجتماعی را زمینه سازی برای دفاع از کودک همسری و اجرای سیاست‌های افراد تندرو می‌دانند.