اقتصاد محیط زیست بخشی مغفول در گردشگری یزد است؛
انگشت اشاره عرب‌ها به سرمایه‌گذاری در یزد
by فاطمه رهبر يزديایسنا/یزد در حالی که به نظر می‌رسید استان گردشگرپذیر یزد پس از بحران کرونا گردشگران خارجی خود را که عمدتاً کشورهای اروپایی هستند از دست داده ولی گردشگری شکار به عنوان یکی از راهکار جذب سرمایه‌گذاران عربی از سوی مسئولان و کارشناسان این استان مطرح است.
یزد یکی از استان‌های گردشگرپذیر کشور و دارای جاذب های متعددی است که هر ساله تعداد زیادی از گردشگران خارجی و داخلی را به سمت و سوی خود می‌کشاند اما مهمترین بازار هدف گردشگری یزد تاکنون که بازده اقتصادی قابل توجهی هم داشته، گردشگران کشورهای اروپایی بوده است.
بحران کرونا و نوسانات سیاسی اخیر بر روابط گردشگری ایران و اروپا و به تبع آن یزد با کشورهای اروپایی تاثیرات سوء زیادی داشته به طوری که با ریزش جمعیت گردشگران این کشورها مواجه هستیم و گویا اقتصاد گردشگری یزد را با مشکل بزرگ‌تری به خصوص در زمینه جذب گردشگران خارجی روبرو کرده است.
با این حال از جمله کشورهای هدف گردشگری ایران که وزارت میراث فرهنگی نیز بر توسعه روابط با آنها در حال سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی است، کشورهای حاشیه خلیح فارس و کشورهای عربی هستند که از گردشگران با بازده اقتصادی بالا نیز به حساب می‌آیند اما با توجه به اقلیم مشابه یزد با این کشورها و متمایل نبودن این گردشگران به گردشگری فرهنگی، به نظر می‌رسد که یزد بازی گردشگری بعد از کرونا را باخته استو
«احمدرضا موحد» رییس هسته گردشگری چین در ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به تاثیر گردشگری شکار بر جذب گردشگران عرب زبان و عرب تبار، اظهار می‌کند: یزد سرزمینی فرهنگی و غنی از میراث تاریخی با اقلیمی کویری و مشابه با کشورهای عربی است که از این حیث مورد اقبال گردشگران کشورهای عربی مقصد گردشگری مانند قطر و امارات قرار نمی‌گیرد.
وی با اشاره به این که استان‌های همجوار با بهره‌مندی از انواع گردشگری در جذب گردشگران کشورهای عربی موفق هستند، می‌گوید: استان‌هایی مانند فارس با برخورداری از گردشگری سلامت و ارتباط دیرینه با گردشگران کشورهای حاشیه خلیج فارس، در جذب این گردشگران موفق بوده است اما عمده گردشگران یزد متعلق به کشورهای اروپایی هستند.
این مسئول در ادامه کرونا و مشکلات عمده ایجاد شده در اقتصاد کشورهای اروپایی به عنوان مقاصد هدف گردشگری در یزد را مطرح و تصریح می‌کند: یزد علاوه بر توسعه بازار هدف کشور چین می‌تواند بر بازار کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز سرمایه گذاری کند، آن هم تنها به پشتوانه ظرفیتی غنی که بسیار هم مورد اقبال گردشگران عرب است.
تا اینجای ماجرا به نظر می‌رسد که چنته یزد برای توسعه روابط گردشری با گردشگران خارجی پس از بحران کرونا به خصوص گردشگران کشورهای عربی خالی است اما ماجرا می‌تواند به گونه دیگری نیز رقم بخورد و آن هم ظرفیتی است که شاید بهره‌برداری یزد از گردشگران کشورهای عربی را از تمام نقاط کشورمان بیشتر فراهم کند.
گردشگری شکار پشتوانه محکم سرمایه‌گذاری بر گردشگران عرب
موحد در ادامه گردشگری شکار را تنها راهکار موثر در جذب گردشگران کشورهای عربی می‌داند و در این باره تصریح می‌کند: شکار هدفمند یک صنعت اقتصادی بسیار مهم و محبوب در دنیاست و گردشگران عرب تمایل بسیار زیادی به این مسئله دارند و یزدی‌ها می‌توانند در این زمینه دست به کار شوند.
وی با بیان این که گردشگری شکار کاملاً در چارچوب قانون و برنامه‌ریزی شده و همسو با محیط زیست خواهد بود، می‌گوید: شکار هوبره یکی از پرطرفدارترین انواع شکار در بین گردشگران عرب است و با روی آوردن بخش خصوصی به سمت قرق‌های اختصاصی و تحت نظارت اداره کل محیط زیست، این پتانسیل عالی، ظرفیتی بسیار موثر و پولساز خواهد بود که به یقین در پی آن مانند استان‌های همجوار شاهد تحرک و توسعه پروازهای مستقیم و توسعه اقتصادهای وابسته به آن خواهیم بود.
رییس هیئت مدیره اتحادیه تعاونی‌های گردشگری استان یزد وجود اسب‌هایی با نژاد اصیل عرب در یزد به عنوان قطب اسب‌های عرب ایران را نیز یادآور می‌شود و می‌گوید: گردشگری اسب و شکار دو مکمل در توسعه گردشگری استان خواهند بود که تاثیر آنها، تمام صنعت گردشگری یزد پس از کرونا را متحول خواهد کرد.
احیای محیط زیست یزد با سرمایه گذاری شیوخ عرب
«مهدی زارع خورمیزی» پژوهشگر و کارشناس اداره کل محیط زیست یزد هم با اشاره به شاخص بودن تنوع زیستی یزد در کشور و حتی خاورمیانه، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: یزد با دارا بودن گونه‌هایی مانند هوبره، زاغ بور، یوزپلنگ ایرانی، گربه شنی، روباه شنی، افعی شاخدار ایرانی و دیگر انواع گونه‌های جانوری بسیار مورد توجه محققان و طبیعت‌گردان کشورهای دیگر است و این پتانسیل یک ظرفیت مناسب برای توسعه صنعت گردشگری در استان نیز به شمار می‌رود.
وی در مورد ظرفیت اقتصادی حوزه محیط زیست یزد، اذعان می‌کند: طبیعت یزد به دلیل وجود پرندگانی همچون هوبره، کبک و باقرقره دارای جذابیت‌های دو چندانی برای گردشگران و علاقمندان به شکار به خصوص اعراب کشورهای حوزه خلیج فارس است که می‌توان از این ظرفیت به منظور جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری استفاده کرد.
زارع خورمیزی اضافه می‌کند: این ظرفیت می‌توان به طور ویژه به منظور ایجاد سایت تکثیر و پرورش گونه‌هایی مانند هوبره و همچنین ایجاد شکارگاه پرندگان در استان مورد استفاده قرار گیرد به طور مثال می‌توان به ظرفیت‌های «صندوق بین المللی حفاظت از هوبره کشور امارات متحده عربی» با عنوان کوتاه شده (IFHC) یا (The International Fund for Houbara Conservation) که صندوقی زیر نظر دولت ابوظبی و توسط شخص حاکم ابوظبی «شیخ زاید بن سلطان آل نهیان» در سال ۱۹۷۰ تاسیس شده و دارای پشتیبانی و حمایت دولت ابوظبی و امارات متحده عربی است، اشاره کرد.
وی در این رابطه تصریح می‌کند: نکته قابل توجه اینجاست که این صندوق دارای سه مرکز در قزاقستان، مغرب و امارات متحده عربی است و در سال ۲۰۱۸ در مراکز متعلق به این صندوق ۳۳ هزار و ۶۸۵ فرد هوبره آسیایی و ۲۱ هزار و ۸۲۰ فرد هوبره آفریقایی که در مجموع ۵۵ هزار و ۵۰۴ فرد هوبره است، پرورش دادهاند لذا می‌توان با سرمایه گذاری شیوخ عرب چنین مراکزی را نیز در استان یزد برای تکثیر و پرورش و احیای این گونه ایجاد کرد.
این کارشناس محیط زیست با بیان این که استان یزد در تجربه قبلی یعنی ایجاد قرق‌های اختصاصی در کشور پیش گام و بسیار موفق بوده است، می‌گوید: نخستین قرق‌های اختصاصی کشور در استان شروع به کار کردند و تاکنون گام‌های موثری در خصوص حفاظت و حمایت از تنوع زیستی و زیستگاهای طبیعی همراه با توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع بومی و محلی در این مناطق برداشته شده است.
وی ادامه می‌دهد: در حقیقت اقدامات انجام گرفته در این قرق‌های در راستای استفاده از ظرفیت‌های داخلی کشور در جهت توسعه اقتصادی و دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی با استفاده از تولیدات داخلی است.
زارع با تاکید بر این که می‌توان از ظرفیت صدور پروانه مجوز شکار برای گونه‌های قابل شکار از جمله کل و بز، قوچ و میش و حتی پرندگانی مانند کبک و باقرقره در قرق‌های اختصاصی درآمدزایی کرد، خاطرنشان می‌کند: از این ظرفیت به ویژه می‌توان برای جذب شکارچیان عرب حاشیه خلیج فارس و کسب درآمد برای جوامع محلی نیز استفاده کرد که این موضوع باعث رونق اقتصادی بخش گردشگری در استان نیز خواهد شد.
وی در مورد تنوع زیستی و اقلیمی در یزد، اظهار می‌کند: استان یزد در دل کویر مرکزی ایران واقع شده و دارای اقلیمی خشک و بیابانی است اما به دلیل وجود ارتفاعاتی مانند کوهستان شیرکوه و همچنین مجاورت با ناحیه رویشی زاگرسی و سایر خرده اقلیم‌های دیگر، دارای تنوعی زیستی با غنای قابل توجه است به طوری که تاکنون ۸۷۵ گونه گیاهی، ۶۰ گونه پستاندار، ۲۴۳ گونه پرنده و ۵۲ گونه خزنده در استان شناسایی شده است.
این پژوهشگر تاکید می‌کند: استان یزد زیستگاه گونه‌هایی همچون یوز ایرانی، پلنگ ایرانی، گربه شنی، کارکال، گربه پالاس، قوچ و میش، کل و بز، گورخر ایرانی، آهوی ایرانی، جبیر، افعی شاخدار ایرانی، سوسمار خاردم ایرانی، زاغ بور، هوبره ، کبک، تیهو، باقرقره شکم سیاه و گندمی و سایر موارد بوده که این تنوع زیستی غنی یک جاذبه بسیار خوب برای طبیعت گردان و علاقمندان به حیات وحش را در سراسر جهان فراهم کرده است.
البته با توسعه گردشگری شکار به عنوان ظرفیتی کاربردی و کاملاً پولساز و اقتصادی به ویژه پس از بحران کرونا که کشورهای اروپایی به عنوان هدف‌های گردشگری یزد کمتر قابل برنامه‌ریزی هستند، می‌توان گردشگری روستایی، گردشگری ایمن و انفرادی و توسعه اقتصادی روستایی و جامعه محلی را نیز شاهد بود. علاوه بر این مسئله گردشگری شکار می‌تواند شکارهای غیرقانونی، بدون مجوز و بدون درآمد جوامع محلی را نیز کنترل کند.
مسئله جالب دیگری که در گردشگری شکار نهفته است پیامدهای مثبتی است که می‌تواند برای محیط زیست یزد داشته باشد و درآمد بسیار زیاد آن می‌تواند زمینه را برای رسیدگی بیشتر به محیط زیست و حفظ گونه‌هایی مانند یوزپلنگ آسیایی داشته باشد چرا که اقتصاد محیط زیست یکی از اقتصادهای بسیار پردرامد دنیاست و کشورهایی مانند استرالیا و آفریقا و آمریکا از آن بهره برداری قابل توجهی دارند، از طرفی این اقتصاد در شهر معدن خیز و صنعت محور یزد می‌تواند شروع جدیدی از اقتصاد پایدار و جایگزین معدن و صنعت باشد، در واقع اقتصاد محیط زیست در شهر معدن خیز و صنعت محور یزد می‌تواند شروع جدیدی از اقتصاد پایدار و جایگزین معدن و صنعت باشد.
گذشته از ارزش اقتصادی شکار و گردشگری شکار به سراغ قدمت و تاریخچه آن می‌رویم و جالب است بدانید که شکار در یزد یکی از جاذبه‌های دیرینه محسوب می‌شود و شکارگاه‌های باستانی با قدمتی حدود ۱۰ هزار سال در اطراف روستای کنونی ارنان و کشف ابزار مخصوص شکار در حوزه باستان شناسی هخامنشی و اشکانی، مهر تاییدی بر پیشینه تاریخ شکار در یزد است.
شکار در یزد قدمتی ۱۲ هزار ساله دارد
«سید مصطفی فاطمی» مدیر کل میراث فرهنگی استان یزد در این باره به خبرنگار ایسنا، می‌گوید: دشت‌های بهادران و ارنان، شکارگاه‌های مهمی هستند که قدمت آنها به دوره حکومت هخامنشان می‌رسد.
وی با بیان این که شکار یکی از فعالیت‌ها و تفریحات رایج در یزد بوده است، خاطرنشان می‌کند: قدمت شکار در یزد به حدود ۱۲ هزار سال پیش تاکنون می‌رسد که نشانه‌هایی از آن وجود دارد.
این مسئول به علاقه اکثر حاکمان یزد به شکار اشاره می‌کند و می‌گوید: پادشاهان حکومت‌هایی که بیشتر ثابت و فرصت داشتند مانند شاه یحیی و محمدتقی خان و خاندان وی، در دوره حکومت زندیه به تفریحاتی مانند شکار می‌پرداختند اما برخی از حکام مانند امیرمبارزالدین که اکثر عمر خود را صرف کشور گشایی می‌کرد، فرصت کمری برای شکار داشت.
البته یزد به عنوان پایتختی تجاری در گذشته رابطه خوبی را نیز با تجار عرب داشته است اما عموماً این تجار از کشور بحرین کنونی به عنوان بخشی از کشور ایران در دوران گذشته و عرب‌های ایرانی منطقه خوزستان بوده‌اند به طوری که مدیر کل میراث فرهنگی یزد عنوان می‌کند: این استان در گذشته مامن تجار عرب زبانی به ویژه از منطقه بحرین بوده است که تعدادی از این تجار نیز به یزد مهاجرت کرده و در یزد ساکن می‌شدند.
فاطمی به اقوام عرب‌ها، عرب‌زاده‌ها و سایر اقوام تجار عرب در یزد اشاره می‌کند و می‌گوید: این تجار در دوره صفویه به یزد آمده و در یزد ساکن می‌شدند اما روابط چندان دیرینی با عرب‌های خارجی در یزد وجود نداشته است.
با این اوصاف، شاید توسعه گردشگری شکار علاوه بر توسعه روابط گردشگری با کشورهای عربی که کمتر یزد را به عنوان هدف گردشگری انتخاب می‌کنند، بتواند مبدا روابط تجاری و سیاسی با کشورهای عربی باشد و پیامدهای مثبت زیادی را برای کشورمان به ارمغان آورد.
انتهای پیام