Elon Musk - người hùng nhiều tai tiếng - VnExpress Số hóa

Trở lại VnExpress Thứ tư, 27/5/2020, 14:27 (GMT+7)

Elon Musk - người hùng nhiều tai tiếng

Elon Musk có nhiều người ghét và hoài nghi, nhưng ít nhất, NASA hoàn toàn tin tưởng ông, giao cho SpaceX – công ty tư nhân đầu tiên – đưa người vào không gian. 

Sáng 27/5, tại Florida, mọi việc đã diễn ra như dự kiến: Hai phi hành gia người Mỹ, Bob Behnken và Doug Hurley lái chiếc xe điện Tesla tới bệ phóng vũ trụ, rồi trèo vào mũi tên lửa Falcon 9 do SpaceX của Elon Musk chế tạo. Họ mặc bộ đồ phi hành gia với màn hình cảm ứng siêu mỏng phía trước, trái ngược hoàn toàn với những bộ đồ đầy nút bấm, núm vặn như thời Chiến tranh Lạnh. 

Tên lửa sẽ khai hoả chiều nay, lúc 16h33 (giờ Hà Nội) và dự kiến cập bến Trạm vũ trụ quốc tế sau 19 giờ bay. Đây là lần đầu một công ty tư nhân phóng tên lửa đưa người vào không gian. Sự kiện cũng đánh dấu lần đầu Mỹ đưa phi hành gia vào vũ trụ từ đất Mỹ bằng tàu con thoi Mỹ (Crew Dragon) và tên lửa phóng Mỹ (Falcon 9) của tỷ phú công nghệ Elon Musk.

Ashlee Vance, người viết tiểu sử của Elon Musk, đã dành nhiều năm để tìm hiểu hoạt động của vị tỷ phú công nghệ gốc Nam Phi và cách ông ảnh hưởng đến mọi người. 

Một tài năng

Trong một cuộc phỏng vấn, Elon Musk đôi khi lúng túng đến mức hớ hênh khiến cổ phiếu công ty rớt giá trong vài tuần hoặc thậm chí vài tháng. Bù lại, những tương tác trên Twitter của ông có khi lại mang hiệu quả đáng kinh ngạc. Nhưng không ít lần, ông chủ Tesla chỉ giữ im lặng xung quanh vài bê bối hoặc những thông tin về đời tư. 

Tất cả khắc họa nên chân dung một Elon Musk đầy tai tiếng nhưng với tài năng không thể phủ nhận. Việc phóng tên lửa Falcon 9 lên vũ trụ ngày 27/5 là một ví dụ. Musk đã bán mọi thứ mình có và thử phóng tên lửa rất nhiều lần cho đến khi thành công.

Việc NASA tin tưởng, cho phép phi hành gia lên một tên lửa được sản xuất hoàn toàn bởi một công ty tư nhân, đã chứng tỏ SpaceX là công ty đáng tin cậy, tiềm năng. Trong một thập kỷ qua, SpaceX đã phóng khoảng 100 tên lửa, đưa nhiều người từ vũ trụ trở về Trái đất an toàn và thâu tóm luôn ngành công nghiệp vũ trụ được định giá gần 40 tỷ USD. Đây không phải điều đơn giản. Rất nhiều người tài giỏi đã cùng nỗ lực nhiều năm để đạt được thành quả này. Trong đó, Elon Musk là người lèo lái con thuyền vinh quang, đầy biến động với những ý tưởng táo bạo, điên rồ khiến SpaceX trở lên khác biệt từ những ngày đầu tiên. 

Ngay cả những người ghét Musk nhất cũng thấy tự hào về những gì SpaceX đang thể hiện. Thời điểm kinh tế nước Mỹ đang ảm đạm, Elon Musk nổi lên như một dấu hiệu cho thấy những điều tuyệt nhất vẫn có thể xảy ra. 

Vị "giáo chủ" trên Twitter

Giống tổng thống Trump, Musk dùng Twitter để kết nối với mọi người. Các bài viết trên mạng xã hội của ông đặc biệt và gây nhiều sự chú ý cho cộng đồng. Ví dụ, Musk thề sẽ bán tất cả tài sản của mình, hay đặt tên cho con trai là X Æ A-12, hoặc thậm chí phàn nàn về việc Tesla được định giá quá cao... Gần đây nhất, một trong những chủ đề gây tranh cãi của tỷ phú công nghệ liên quan đến virus corona. 

Trước khi dịch bệnh bùng phát, ông nói "hoảng loạn vì Covid-19 là ngốc nghếch". Musk tiếp tục dự đoán đến cuối tháng 4 Mỹ sẽ không có ca nhiễm mới nào. Nhưng thực tế đã chứng minh hầu hết quan điểm của CEO Tesla về Covid-19 là sai, kể cả việc Musk khuyên mọi người dùng thuốc chống sốt rét để phòng nCoV. Khi chính quyền liên bang thi hành lệnh cách ly để hạn chế Covid-19 lây lan, Musk lại một lần nữa gây tranh cãi khi gọi chính sách cách ly tại nhà là phát xít và đòi "mở cửa lại nước Mỹ" ngay lập tức. Đến 11/5, Musk tuyên bố mở cửa nhà máy Tesla bất chấp lệnh cấm. "Tôi sẽ xếp hàng với mọi người. Nếu có ai bị bắt tôi sẽ yêu cầu chỉ giam giữ mình tôi", Musk viết trên Twitter và tuyên bố sẽ chuyển nhà máy khỏi California để tìm một tiểu bang "hiếu khách hơn". Không lâu sau, Musk đã đạt được mục đích, chính quyền đồng ý nhượng bộ cho phép nhà máy của ông được mở cửa trở lại. 

Musk như một giáo chủ trên Twitter. Các tín đồ trung thành của ông tin rằng Musk không bao giờ sai và có thể ăn mừng bất cứ điều gì ngay cả khi nó mâu thuẫn với các phát ngôn trong quá khứ. Ngược lại, cũng có nhiều người ghét những thứ Musk làm. Họ cho rằng ông là kẻ lừa đảo, nói dối và làm mọi thứ để kiếm tiền. 

Những chặng đường chông gai

Để thật sự hiểu về con người của Elon Musk, hãy tìm về Pretoria, Nam Phi, quê nhà của Musk. Ông sinh năm 1971, trong một gia đình trung lưu nhưng tuổi thơ không mấy êm đềm. Cha mẹ ly hôn và ông thường xuyên bị bắt nạt ở trường học. Khi lớn lên, Musk cũng không có mối quan hệ tốt với cha mình. 

Năm 17 tuổi, Elon Musk quyết định rời nhà đến Canada và Mỹ để theo đuổi con đường học hành. "Khi tôi nói sẽ rời đi, cha tôi nói rằng tôi sẽ thất bại và sẽ lại quay về sau ba tháng nữa", Musk kể. Trong một lần bộc bạch, Musk từng nói: Hành tranh của ông khi đến Mỹ chỉ là một vali đầy sách và 2.000 USD. Những dữ kiện này đã bác bỏ tin đồn rằng Musk khởi nghiệp bằng tài sản của người cha. 

Vị tỷ phú tự thân từng đi làm thêm, xin học bổng và nhờ đến các khoản vay sinh viên để trang trải việc học. Kết thúc đại học, Musk nợ khoảng 100.000 USD. "Tôi lập công ty đầu tiên với 2.500 USD, một chiếc máy tính, một chiếc ôtô giá 1.400 USD và số nợ từ thời sinh viên. Sẽ thật tuyệt nếu ai đó chi trả học phí giúp tôi, nhưng bố tôi không đủ khả năng và ông cũng không muốn làm như vậy", Musk nói. 

Năm 1995, Elon Musk khởi nghiệp cùng anh trai, thành lập công ty phần mềm Zip2. Sau 4 năm, họ bán công ty với giá 307 triệu USD, Musk bỏ túi 28 triệu đô. Với số tiền kiếm được, Musk tiếp tục đầu tư và trở thành đồng sáng lập PayPal. 

Những ngày đầu tháng 9/2011, Musk ngồi cạnh hồ bơi tại Hard Rock Hotel & Casino ở Las Vegas để ăn mừng. Cổ phần của ông tại PayPal sẽ sớm cán ngưỡng 160 triệu USD. Trong bữa tiệc với đám đông cuồng nhiệt ấy, người ta lại thấy Musk cặm cụi đọc những tài liệu hướng dẫn liên quan đến việc sử dụng các loại tên lửa cũ của Liên Xô. Những xấp tài liệu trông như bị mốc và có vẻ được mua trên eBay. "Kevin Hartz, một trong những nhân viên của PayPal đã nói với tôi về cuốn sách. Tôi đã tìm đọc nó và bắt đầu suy nghĩ về việc du hành vũ trụ, thay đổi thế giới", Musk nhớ lại. 

Musk đã ngồi ở đó, bên bể bơi với đống sách cũ và ngấu nghiến đọc, một hình ảnh thân quen nhưng khác xa những gì người ta thường hình dung về ông qua những đoạn Tweet. Musk khi này trông gần gũi, cô đơn và đúng bản chất vụng về của một gã mọt sách đến từ Nam Phi. Ông như đang phiêu du trong một bản nhạc Funk, cố gắng tìm kiếm những ý nghĩa mới của cuộc đời. 

Với số vốn ít ỏi và vị trí khiêm tốn, ít ai có thể tưởng tượng rằng Musk muốn thành lập một công ty tên lửa, một lĩnh vực đặc thù vốn thuộc về các dự án quốc gia. Chính phủ phải tốn hàng tỷ USD để nghiên cứu với đội ngũ hàng nghìn kỹ sư đầu ngành trong nhiều năm. Trước Musk, vài người giàu có, đam mê vũ trụ, đã cố gắng chế tạo tên lửa và đã bỏ cuộc sau khi đốt cháy vận may của mình. Bài học được mọi người rút ra là người ta không thể làm tên lửa bằng một ý thích chợt đến. Hơn nữa, bạn cũng không thể đặt một nhà kính nhỏ trên sao Hoả để mọi người ngắm nhìn nó từ trái đất qua Internet. Nhưng Musk đã làm vậy. Đó là ý tưởng của ông khi rót tiền vào SpaceX. 

Năm 2008, các tín hiệu không khả quan lắm so với ước mơ của Musk. Ba tên lửa đầu tiên của SpaceX đã bị nổ tung hoặc không đi vào quỹ đạo. Trong khi đó, Tesla đang đứng bên bờ phá sản. Musk đã phải xé đôi số tiền mình kiếm được ở SpaceX để giữ cho cả hai công ty cùng tồn tại. Cùng lúc này, hôn nhân của Musk cũng đi đến hồi kết, ông ra toà ly dị người vợ có với mình năm người con trai. Với nhiều người, điều Musk cần làm bây giờ là thuyết phục các nhà đầu tư của Tesla và tìm kiếm cơ hội với NASA để SpaceX có thể tồn tại. Tuy nhiên, cách ông chọn để thoát ra khỏi mớ hỗn độn cá nhân là hẹn hò với một nữ diễn viên trẻ tài năng và xinh đẹp, Talulah Riley. Từ đây tên tuổi của Musk bắt đầu nổi lên, ông cũng tái cơ cấu lại hai công ty và thuyết phục các cổ đông một lần nữa rót vốn vào canh bạc do ông cầm trịch. 

Kể từ đó, Musk lèo lái con thuyền SpaceX, tìm ra cách tái sử dụng tên lửa. Tesla cũng mở rộng nhà máy sản xuất xe hơi điện nổi tiếng khắp thế giới. Musk còn lập thêm một công ty nghiên cứu về AI, đào đường hầm cao tốc và tham vọng phủ Internet toàn cầu bằng vệ tinh... Nhiều người cho rằng những ý tưởng của Musk là điên rồ, nhưng rõ ràng Musk đang làm được những điều không tưởng. 

Người hùng của nước Mỹ

Trong bối cảnh nước Mỹ không có gì mới mẻ, Elon Musk lại xuất hiện. Ngay cả khi nước Mỹ đang chia rẽ vì Covid-19, Musk lại thẳng thắn lên tiếng chống lại các lệnh cấm vận của chính phủ liên bang. Đúng như tính cách của mình, Musk nói sẽ không bao giờ chờ người khác tìm ra cách vực dậy nền kinh tế, chính ông và công ty của mình sẽ làm điều đó. Nhân viên của SpaceX làm việc toàn thời gian trong thời gian dịch bệnh diễn ra. "Chúng tôi không có người bị bệnh nặng hoặc tử vong dù làm việc ở nhiều tiểu bang. Ngay cả ở nhà máy Trung Quốc, nhân viên của Tesla cũng không bị ảnh hưởng", Musk nói. 

Trong chủ nghĩa chống lại đại dịch của Musk, SpaceX được xây dựng để đưa con người thoát khỏi trái đất với những dịch bệnh chết người. Musk ôm tham vọng biến sao Hoả thành thuộc địa mới của loài người. Đây chắc chắn là điều nhiều người mơ ước. Hoặc đơn giản, nó như một kế hoạch dự phòng trong những trường hợp tồi tệ nhất, như Trái đất bị tấn công, thiên tai hoặc một dịch bệnh nào đấy... 

Đến lúc đấy, Musk không chỉ là người hùng của nước Mỹ mà còn có thể giải cứu cả loài người. Điều này nghe có vẻ điên rồ, nhưng dù sao, mọi người đều đang chứng kiến những thay đổi không tưởng. Các kỹ sư của SpaceX đang bận rộn xây dựng một con tàu không gian khổng lồ tên Starship để đưa con người đến những hành tinh ngoài trái đất như mặt trăng, sao Hoả... 

Trong vài thập kỷ trước, những nhiệm vụ như vậy nghe có vẻ buồn cười, nhưng bây giờ, nó đã trở nên rất thật. Đặc biệt khi bạn nhìn lại những thành tựu đáng kinh ngạc mà Musk đã đạt được cùng với SpaceX và Tesla. Bất kỳ ai cũng có thể xem những phát ngôn của Elon Musk là trò hề, nhưng khi tên lửa của SpaceX được phóng lên thành công, đó sẽ là khoảnh khắc của lịch sử. 

NASA đã chấp nhận rủi ro một cách thông minh, cam đảm khi hợp tác với một công ty tư nhân trong khi vẫn đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn. Có thể họ đã trải qua hàng chục nghìn cuộc họp. Hàng vạn bài kiểm tra, thử nghiệm loại này loại kia đã diễn ra. Nhưng nếu mọi việc suôn sẻ, Musk, NASA và cả SpaceX sẽ mở ra một cuộc cách mạng mới trong ngành công nghiệp chế tạo tàu vũ trụ và khám phá không gian. 

Từ giờ đến lúc đó, Musk vẫn tiếp tục thực hiện những điều ông đã nói, như bán toàn bộ tài sản. "Tôi chỉ muốn ở cùng bạn bè và thu mình trong các nhà máy. Tôi thích thế hơn, cảm giác sẽ bớt cô đơn". Khi được hỏi nếu bán hết tài sản, sáu cậu con trai của mình sẽ ở đâu, Musk nói: "Có lẽ tôi sẽ thuê một nơi nào đó nhỏ nhỏ, nhưng thực sự tôi chưa rõ nó sẽ ở đâu". 

Trong khi cả thế giới đang hướng về bệ phóng ở Florida, Musk sẽ ngồi lại với Bob Behnken, Doug Hurley và đội kỹ thuật của SpaceX, NASA, để thực hiện các đánh giá kỹ thuật cuối cùng. Nếu thời tiết hợp tác, công nghệ vận hành như lập trình, hai phi hành gia sẽ thoát khỏi đại dịch một cách an toàn để hướng đến các vì sao. 

"Nếu không thành công, tôi nghĩ đây cũng sẽ là một khoảnh khắc đáng kinh ngạc với nhân loại và với cả bản thân tôi", Elon Musk nói về sự kiện ngày 27/5. Dù thế nào, đó cũng vẫn là sự kiện mà mọi người ăn mừng.  

Khương Nha (theo Bloomberg)