Virgool - ویرگول
چند نشانه‌ی عوام‌زدگی مدرن
by کورش هادیان
از پدیده‌ای سخن می‌گویم که گمان می‌کنم در جامعه‌ی امروز ما وجود دارد و با نشانه‌هایی می‌توان آن را شناخت و وجودش را احساس و اثبات کرد.
یک) نخستین نشانه‌ی عوام‌زدگی مدرن این است که شخص گمان می‌کند درباره‌ی هر موضوعی که در جامعه مطرح می‌شود، باید اعلام موضع کند، ظهور همه‌چیزدان‌های بی‌محتوا.
بی‌نیاز از توضیح است که موضع‌گیری با داشتن علم و تحلیل درباره‌ی یک موضوع، کاملاً متفاوت است. موضع‌گیری ممکن است برخاسته و بر پایه‌ی علم و تحلیل نباشد و اغلب هم نیست.
دو) نشانه‌ی دیگر عوام‌زدگی مدرن آن است که گمان کنیم وقتی تکنولوژی، فضای مجازی، گوشی و مهم‌تر از همه اعلی‌حضرت گوگل را در اختیار داریم، به مطالعه‌ی کتاب و بحث و مطالعه‌ی عمیق نیازی نداریم.
سه) محیط و جامعه‌ای که دچار عوام‌زدگی مدرن است، ظاهری پرزرق و برق دارد، ابزار و تکنولوژی نوین، الفاظ و عبارات اغلب خارجی و سنگین و عنوان‌های دهان پرکن و وزین و البته غلبه‌ی فضایی که کم‌تر کسی از ترس متهم شدن به نادانی و عقب بودن از مد روز، شجاعت پرسیدن و نقد جدی پیدا می‌کند.
چهار) با غلبه‌ی عوام‌زدگی مدرن، پرگویان و چرب‌زبانان و کوته‌نظرانِ نان به نرخ روزخور و آن‌ها که بهره‌ی چندانی از عقل و دانش حقیقی نبرده‌اند و اوج هنرشان لفاظی و بازی با کلمات و احساسات و پنهان شدن در پس نقاب‌ها و تحریک غریزه‌ها و سوار شدن بر امواج ناآگاهی و لجاجت است، به‌تدریج بر جای فرهیختگان حقیقی تکیه می‌زنند و خط‌دهی به جامعه را در اختیار می‌گیرند.
پنج) عوام‌زدگی مدرن، محدود به بخش خاصی از جامعه نیست و ممکن است در میان هر قشر و گرایش و سطح و لایه‌ای از جامعه، اعم از تحصیل‌کرده و عامی، دین‌دار و بی‌دین، شهری و روستایی و رئیس و مرئوس نشانه‌های آن دیده شود.
با این اوصاف، مقابله با این پدیده‌ی ناخوشایند و زیان‌بار، اگرچه دشوار است اما محال نیست.
کافی‌ست بیش‌تر، عمیق‌تر و البته هدف‌مند و در زمینه‌های مشخص کتاب بخوانیم،
از شتاب و هیجان غیرضروری در اظهارنظرها کم کنیم،
پرسش‌های جدی و عمیق مطرح کنیم،
دنبال کتاب و دیدگاه مد روز نباشیم.
«از برون بر ظاهرش نقش و نگار
وز درون اندیشه‌های زار زار»
(مولوی)