Nieuwe klap voor contactonderzoek: ‘Databank is illegaal’

Na de problemen rond de opstart van het contactonderzoek, duikt een nieuw probleem op. De databank die ervoor gebruikt wordt, is illegaal. Dat is de harde conclusie van de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA). Experts vrezen dat het contactonderzoek zo een fiasco wordt.

Besmette mensen die niet of dubbel gebeld worden, foute registraties, informatie die niet doorstroomt... Na twee weken kent het contactspeuren nog steeds flink wat kinderziektes. Daar komt nu nog een extra probleem bovenop. In een advies dat maandag gepubliceerd werd, laat de GBA – de privacywaakhond – weinig overeind van het wetsvoorstel voor de databank. Dat is vaag en slecht leesbaar, en maakt onvoldoende aannemelijk waarom bijzonder privacygevoelige persoonlijke data in een grote gecentraliseerde databank van het wetenschappelijk instituut Sciensano verzameld moeten worden. Het gaat onder meer over contactgegevens, rijksregisternummers, medische informatie en de handel en wandel van wie mogelijk besmet is of met een besmet persoon contact had. Met die informatie wil men de verspreiding van het coronavirus indijken.

“Dit is een verregaande en bij ons nooit geziene inbreuk op de privacy”, concludeert David Stevens, voorzitter van de GBA. Net daarom moet de wetgeving voor zo’n databank duidelijk maken waarom bepaalde data opgevraagd worden, wat ermee gedaan zal worden en wie er toegang tot heeft. Maar dat ontbreekt volledig, stelt de GBA vast.

Het is al de tweede keer in enkele weken tijd dat de GBA negatief adviseert over de databank, toen nog over een Koninklijk Besluit dat de oprichting van de databank tijdelijk mogelijk maakte. Met die opmerkingen uit het eerste advies werd schijnbaar niets gedaan, zegt onderzoekster Nathalie Smuha (KU Leuven), gespecialiseerd in recht en ethiek van technologie. “Het gaat hier niet om gewone persoonsgegevens, maar onder andere om medische informatie. Dat is van de hoogste sensibiliteit. Er was al een negatief advies, men heeft dus de kans gehad om de fouten recht te zetten. Dat is niet gebeurd.” Een van de heikele punten is volgens haar de centralisatie van alle gegevens in één databank. Dat maakt de data kwetsbaar voor lekken en hacks. “Zoals de databank nu opgericht is, is ze gewoon illegaal”, besluit Smuha. “En vergeet niet: die databank wordt op dit moment al gebruikt.”

De combinatie van het negatieve advies van de GBA en de vele kinderziektes doet bij experts de schrik voor een fiasco toenemen. Tijdens een hoorzitting in het parlement waar het wetsvoorstel voor de databank besproken werd, stelden zowel Emmanuel André (KU Leuven) als GEES-voorzitter Erika Vlieghe (UAntwerpen) dat een groot draagvlak voor contactonderzoek bij de bevolking enorm belangrijk is. “Als mensen ook maar het minste beetje twijfel hebben over de manier waarop met hun gegevens zal worden omgegaan, dan zullen ze het systeem wantrouwen en mist het contactonderzoek zijn doel.” 

Professor Vlieghe vindt het daarom hoog tijd om een infocampagne te lanceren over het hele land waarin wordt uitgelegd waarom contactonderzoek zo cruciaal is voor de exitstrategie en waarom burgers niet bang moeten zijn om eerlijk te antwoorden met wie ze in contact kwamen. Het opstarten van een grootschalige campagne staat vandaag al op de agenda van de Interministriële Conferentie Volksgezondheid.