کانال همشهری آنلاین
آشنایی با ساز دیوان
دیوان سازی‌ست زهی که با مضراب پلاستیکی یا سر انگشتان دست با تکنیکی به نام شلپه یا شرپه نواخته می‌شود. این ساز در آناتولی، شمال عراق و آذربایجان با نام باغلاما رایج است.
دیوان هفت سیم دارد که به سه قسمت سه‌سیم، دوسیم و دوسیم تقسیم می‌شود.
این ساز یک ساز کُردی است و یکی از سازهای خانواده تنبور به حساب می‌آید که غیر از کردستان ایران در کردستان ترکیه، کردستان عراق و کردستان سوریه استفاده می‌شود.
دیوان بیشتر در بین اقوام کرد ایران، مردم کردستان ترکیه (مناطق کرمانج) و کردستان عراق (شمال عراق) که زبان و فرهنگ و رسوم یکسان و مشابهی دارند متداول است. امروزه دیوان در بوکان، مهاباد، سنندج و کرمانشاه مورد استفاده بوده و با اینکه سابقه دیرینه‌ای در این مناطق ندارد مشتاقان فراوانی پیدا کرده است.
تاریخچه دیوان
تاریخچه ساخت دیوان در حدود ۴۰۰ سال پیش در شهر فیرورق (پره) از نواحی شهر «خوی» است.
گمان می‌رود که دیوان و سازهای هم‌خانواده آن محصول تغییر و تحولاتی است که روی ساز ترکی قوپوز انجام‌شده.
این ساز در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود که سایز کوچک آن، "جرا" سایز متوسط آن، "باغلاما دسته کوتاه یا چوغور" و سایز بزرگ آن، "دیوان" نام دارد. این ساز شامل ۷ سیم در ۳ ردیف سه‌تایی و دوتایی و همچنین دارای ۲۳ پرده است.
البته ساز دیوان اصلی ۹ سیم در سه ردیف سه‌تایی دارد.
چون کاسه دیوان بسیار بزرگ است به سختی می‌توان آن را به صورت یک تکه ساخت، بنابراین آن را به صورت پروانه‌ای یعنی چسباندن تکه‌های هلالی شکل چوب خم شده، می‌سازند. چوب این ساز معمولا از جنس توت سیاه، گردو، سرخ‌دار یا گلابی است.
دسته دیوان ۲۴ پرده دارد. پرده‌ها جابه‌جا می‌شوند. دیوان ۷ سیم دارد از این تعداد دو سیم آن واخوانند. هر سه سیم به طور هم‌صدا کوک می‌شوند.
۴ گوشی روی جایگاه یا صفحه گوشی‌ها و سه گوشی در کنار آنها قرار دارند. سیم‌گیر در منتهاعلیه قسمت صاف بدنه طنین نصب شده است. قسمت تحتانی آن سوراخی صوتی به قطر ۳۵ میلی‌متر دارد.
دیوان با مضراب پلاستیکی نواخته می‌شود. نوازنده، موقع اجرا، انگشت میانی خود را بر کاسه طنین می‌زند.