Παρατήρηση πτηνών για αρχάριους

Είναι μία από τις πιο χαλαρωτικές δραστηριότητες που μπορεί να απολαύσει κανείς στη φύση. Διαβάστε μερικά από τα μυστικά της.

Στρεφόμαστε στη φύση για να βρούμε παρηγοριά, μια και τα ψυχολογικά οφέλη της επαφής μας μαζί της είναι αποδεδειγμένα. Λίγη πρασινάδα, μερικά δέντρα και μερικά πουλιά, ακόμα και μέσα από ένα παράθυρο, μας φέρνουν χαρά και μας ηρεμούν.

Μας εμπνέει και μας καθησυχάζει η γνώση ότι η Γη συνεχίζει να γυρίζει και ότι, όπως κάθε χρόνο εδώ και χιλιετίες, την εποχή αυτή τα πουλιά μεταναστεύουν στον βορρά, ακολουθώντας το βιολογικό τους ρολόι.

Ένα από τα πράγματα που κάνουν την ορνιθοπαρατήρηση συναρπαστική είναι ότι τα πτηνά είναι εξαιρετικά δραστήρια. Άλλα είναι ενδημικά και θα τα δεις να πετούν μόνο σε μία περιοχή, άλλα πάλι μεταναστεύουν κάθε άνοιξη και φθινόπωρο από τη μία άκρη του πλανήτη στην άλλη. Ακόμα και ένα μοναδικό δέντρο να παρατηρείς, θα δεις διαφορετικά είδη να το επισκέπτονται κάθε εποχή. Αυτόν τον καιρό, που τα ταξίδια μας έχουν περιοριστεί και πολλές εμπειρίες έχουν καταστεί αδύνατες, η παρατήρησή τους μπορεί να μας κάνει να αισθανθούμε και εμείς πιο δραστήριοι ή πιο ελεύθεροι.

Και δεν χρειάζεται καν να γνωρίζουμε το είδος τους. Το σημαντικό είναι να στρέφουμε την προσοχή μας προς αυτά και να δίνουμε στον εαυτό μας τον χρόνο να τα παρατηρήσει πραγματικά. Το ίδιο ισχύει για κάθε μορφή παρατήρησης της φύσης. Επικεντρωθείτε σε ένα δέντρο και συγκρίνετέ το με άλλα. Ξαπλώστε στη χλόη και μελετήστε προσεκτικά τα φυτά και τα έντομα που βλέπετε τριγύρω σας.

Οι παρακάτω επτά συμβουλές θα σας βοηθήσουν να ξεκινήσετε την ορνιθοπαρατήρηση:

1. ΚΟΙΤΑΞΤΕ ΨΗΛΑ

Αν δεν είστε ήδη παρατηρητής πουλιών, τότε ίσως να μην αντιλαμβάνεστε την παρουσία τους, αν και βρίσκονται παντού γύρω μας, ακόμα και στις πόλεις. Με λίγη εξάσκηση, όμως, ένας άλλος κόσμος θα φανερωθεί μπροστά σας. Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να εντοπίσετε πουλιά είναι να έχετε τον νου σας για κάποια κίνηση και μετά να εστιάσετε στην κίνηση αυτή, για να διαπιστώσετε τι συμβαίνει. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για κάποιο πουλί. Θα τα συναντήσετε σε πολλά διαφορετικά περιβάλλοντα και κάθε είδος έχει διαφορετικές προτιμήσεις. Ένας γενικός κανόνας είναι πως τα περισσότερα από αυτά θα τα εντοπίσετε σε άκρες. Παρατηρήστε, για παράδειγμα, τις άκρες μιας έκτασης με πράσινο, μιας σειράς από θάμνους ή μιας συστάδας από αγριόχορτα, τις ακτές μιας λιμνούλας ή ενός ρυακιού. Στρέψτε το βλέμμα προς τα ψηλότερα κλαδιά ενός δέντρου ή την κορυφή ενός θάμνου, προς τον ψηλότερο πάσσαλο ενός φράχτη ή προς τα σύρματα της ΔΕΗ. Στην αρχή θα χρειαστεί να εστιάζετε συνειδητά. Γρήγορα, όμως, θα μάθετε πού και πώς να κοιτάτε.

2. ΜΑΘΕΤΕ ΝΑ ΑΚΟΥΤΕ

Όπως και εμείς, τα πουλιά επικοινωνούν και με τα μάτια τους, αλλά και με τη φωνή τους. Κάνουν πολλή φασαρία, ενώ τόσο τα τραγούδια τους όσο και τα καλέσματά τους σημαίνουν κάτι. Οι ήχοι των πουλιών κατ’ αρχάς θα σας βοηθήσουν να τα εντοπίσετε. Ενδεχομένως να μπορείτε ήδη να ξεχωρίσετε τους ήχους κάποιων πουλιών, όπως για παράδειγμα αυτούς των περιστεριών. Καθώς όμως θα αποκτάτε μεγαλύτερη εμπειρία, θα μπορείτε να αναγνωρίζετε και το δυνατό κάλεσμα της κίσσας, το βραχνό τιτίβισμα του σπουργιτιού και πολλά άλλα. Όπως και με τον εντοπισμό τους μέσω της όρασης, έτσι και ο εντοπισμός τους μέσω της ακοής απαιτεί εξάσκηση. Από τη στιγμή όμως που θα αρχίσετε να αναγνωρίζετε τους ήχους αυτούς, θα τους ακούτε παντού.

3. ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΤΟ ΡΑΜΦΟΣ ΤΟΥΣ

Όταν βλέπετε κάποιο άγνωστο πουλί, εστιάστε στο ράμφος. Το σχήμα και το μέγεθός του θα σας δώσουν κάποια στοιχεία για το τι τρώει το πουλί και ίσως για την οικογένεια στην οποία ανήκει. Το σχέδιο που κάνουν τα φτερά γύρω από το ράμφος και τα μάτια είναι επίσης ενδεικτικό του κάθε είδους. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, αν διακρίνετε το ράμφος και το πρόσωπο, θα καταλάβετε και το είδος.

4. ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΕΙΤΕ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ

Στον κόσμο των πτηνών, η προσπάθεια για επιβίωση και η προσπάθεια για αναπαραγωγή είναι κυρίαρχες. Πρέπει να βρουν τροφή, να αποφύγουν τα αρπακτικά, να βρουν ταίρι και να αναθρέψουν τα μικρά τους. Στο ενδιάμεσο κοιμούνται, καλλωπίζουν το φτέρωμά τους και μερικές φορές μεταναστεύουν. Οτιδήποτε κάνουν έχει κάποιο σκοπό και κατ’ αυτή την έννοια πάντα «εργάζονται». Με το να παρατηρείτε τη συμπεριφορά τους και να αναρωτιέστε «γιατί» έχετε κάνει το πρώτο βήμα για να τα κατανοήσετε. Για παράδειγμα, τα πουλιά συνήθως δεν κουβαλούν κάτι με το ράμφος τους. Αν τα δείτε όμως να μεταφέρουν μικρά φυτά ή λεπτά κλαριά, να είστε σίγουροι πως κάπου εκεί κοντά χτίζουν τη φωλιά τους, ή αν κρατούν στο ράμφος τους έντομα, τότε σίγουρα επιστρέφουν στη φωλιά για να ταΐσουν τα μικρά τους.

5. ΜΑΘΕΤΕ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ

Τα πουλιά είναι πλάσματα της συνήθειας. Ακολουθούν συγκεκριμένο πρόγραμμα και επίσης ακολουθούν το ένα το άλλο. Αν δείτε κάποιο πουλί να πετά από πάνω σας, σύντομα θα δείτε ακόμα ένα να ακολουθεί. Αν ένα πουλί μαζεύει υλικό για τη φωλιά του ή τροφή για τα μικρά του, θα το δείτε να κάνει την ίδια διαδρομή ξανά και ξανά. Αν πάλι δείτε κάποιο να απογειώνεται έχοντας κάτι στο ράμφος του, υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να επιστρέψει μετά από λίγο, για να μαζέψει και κάτι άλλο. Έχετε υπομονή. Το χτίσιμο μιας φωλιάς διαρκεί αρκετές ημέρες και τα μικρά στις φωλιές βασίζονται στους γονείς τους για την καθημερινή τους τροφή για πάνω από μία εβδομάδα, οπότε μπορείτε να επιστρέψετε την επομένη για να δείτε τη συνέχεια. Και αν ακολουθήσετε με το βλέμμα σας την πορεία του κάθε πουλιού, ίσως ανακαλύψετε και την ίδια τη φωλιά.

Στο βασίλειο των πουλιών ακόμα και οι παραλλαγές ακολουθούν κάποιο μοτίβο. Είδη που κάνουν μακρινά ταξίδια έχουν συνήθως μυτερά φτερά. Είδη που τρώνε σπόρους ή φρούτα είναι συνήθως πιο ληθαργικά, σε αντίθεση με τα εντομοφάγα, που είναι πιο νευρικά και χοροπηδούν συνεχώς από κλαρί σε κλαρί. Πουλιά που ανήκουν στην οικογένεια των Κιχλιδών, όπως οι τσίχλες, έχουν ένα χαρακτηριστικό κελάηδημα γεμάτο ποικίλματα και μικρά μουσικά θέματα. Αυτά και τόσα άλλα, που, όταν τα γνωρίζεις, γεμίζεις ικανοποίηση, γιατί σε βοηθούν να κατανοήσεις και άλλα μοτίβα στη φύση.

6. ΕΞΑΣΚΗΣΤΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ ΣΑΣ

Φανταστείτε ότι βλέπετε ένα σπουργίτι σε σημείο όπου έχετε δει και άλλα στο παρελθόν. Αν σταθείτε και το παρατηρήσετε, θέτοντας κάποιο ερώτημα σχετικά με το συγκεκριμένο πουλί, και ξεχωρίσετε πάνω του κάποιες λεπτομέρειες, στο τέλος της ημέρας θα θυμάστε και τις λεπτομέρειες που απομονώσατε, αλλά και άλλα πράγματα στα οποία δεν είχατε καν εστιάσει. Το να βρίσκετε κάθε μέρα μία διαφορετική ερώτηση για κάθε πουλί που συναντάτε μπορεί να αποδειχθεί διασκεδαστικό και διαφωτιστικό. Για παράδειγμα: Πώς το πουλί κρατάει την ουρά του; Περπατάει ή χοροπηδάει; Tι τρώει; Ερωτήσεις σαν και αυτές μπορούν να σας βοηθήσουν να ανακαλύψετε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον κόσμο των φτερωτών αυτών πλασμάτων.

7. ΖΩΓΡΑΦΙΣΤΕ, ΣΗΜΕΙΩΣΤΕ

Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να γίνετε ενεργός παρατηρητής είναι να μεταφέρετε όσα βλέπετε και ακούτε στο χαρτί. Ίσως σκεφτείτε: «Μα δεν ξέρω να ζωγραφίζω» ή «Τι να γράψω;». Τίποτε από αυτά δεν έχει σημασία. Ούτε το τι θα γράψετε ούτε το αν οι ζωγραφιές σας θα είναι καλές. Η αξία βρίσκεται στην ίδια τη διαδικασία και όχι στο τελικό προϊόν. Και ο λόγος είναι απλός: αυτές οι πρακτικές σάς αναγκάζουν να προσέξετε τις λεπτομέρειες. Πριν ακόμα μπορέσετε να βάλετε στο χαρτί κάτι σχετικά με ένα πουλί, πρέπει να σκεφτείτε σε βάθος την παρατήρησή σας. Και στην περίπτωση αυτή, είναι πραγματικά η σκέψη που μετράει. Δεν χρειάζεται να δείξετε τις δημιουργίες σας σε κάποιον. Δεν χρειάζεται καν να τις κρατήσετε. Και μόνο η διαδικασία της καταγραφής μπορεί να σας οδηγήσει σε ανακαλύψεις.

Στην τελική, δεν έχει σημασία ούτε καν το πώς παρατηρείτε τα πουλιά. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να πάρετε λίγο χρόνο για να στρέψετε την προσοχή σας προς αυτά και να τα θαυμάσετε.