Һээр гү, али сээр гү?

Амар сайн, хүндэтэ нютагаархид! Социальна холбоон соо ниитэлүүлэгдэжэ, олоной анхарал татаһан һонин мэдээнүүдтэй танилсуулангаа, өөрынгөө һанамжа заншалта ёһоор дамжуулхамни. 

Буряад үндэһэн наадануудые үргэхэ талаар горитой ажал ябуулжа байһан Алексей Гыргенов олониитэдэ нилээд танил болонхой. Илангаяа социальна холбоон соо эдэбхитэйгээр ажал ябуулдаг. Тиихэдээ алибаа удха ехэтэй үйлэ хэрэгүүд тушаа өөрынгөө һанамжа заабол хэлээдхидэг - намһаа наагуур, наранһаа саагуур гээд һуудаггүй юм. Хэжэ байһан ажаябуулгатаяа, хубиингаа жаргалтай хүн зоноор ходо хубаалдажа байдаг тулань, би нюур-хуудаһандаа ниитэлүүлһэн мэдээнүүдыень үргэлжэ уншажа байдагби. Буряад хүбүүд иимэл байха ёһотой гэжэ бододогби. Ганса хамарайнгаа урдахиие хараад һуудаггүй. Галаа алдангүй, гэр тойронхиёо саб гэмээр татаад ябахаһаа гадуур олониитын ажалда бэеэ сүм зорюулһан хүн гээшэ. Түнхэнэй хадаа түргэншье, шураншье. 

Илангаяа һаяхана нохойн наадан болохогүй юумэн дээрэһээ шаг шууяан болобо. Хэлэ бэшэгэй эрдэмтэнэй хэһэн сэгнэлтые буруушаажа, дураа гутанги, гомдонги пост Алексейн ниитэлүүлэн гэһээнь, хаб нохойнууд шэнгеэр хүнүүд хусалдажа мэдэбэ даа. Уур дундаа бэшэһэнээ ойлгоод, һайнаар бодомжолжо үзөөд, сухалаа тарааһанай удаа Алексей эрдэмтэдһээ хүлисэл гуйба. 

Яагаадшье бэшэгдэнэб – ямар хамааб? Олондо туһатай ажал ябуулаал хадаа болоо гэжэ бил һанаха байнаб. Үри хүүгэдэйнгээ үндэһэн хэлэеэ алдажа байһан сагта алдуутайшье бэшээтэй байг, буряадаар лэ хадаа эрхим гээшэ. Үхибүүдтээ түрэлхи хэлэеэ дамжуулжа шадаагүй аад, би хүниие шүүмжэлхэ эрхэгүйб. Буряад хэлэнэй багшанар үхибүүд тухайл бодохо байгаал даа. Яагаад буряад голыень алдахаахагүй, буряадаар уншажа ба бэшэжэ һургаха тухай ганса бодохо бэшэ, бэелүүлхэеэ зүдхэхэ байгаал даа. 10-шье хэлэ мэдэг, түрэлхи хэлэеэ мэдэхэгүй хүн – эрэмдэг ха юм. Буряадаа алдаһан эрэмдэг зосоохитой үе үхибүүд үндыжэ байна. Урдахи уялгаяа һайнаар хэхэгүй аад, үндэһэн буряад тамирай талаар ажал ябуулжа, дэлхэйдэ һээр шаалга мэдээжэ болгожо ябаһан Алексей Гыргеновтэ добтолго хэһэнэй хэрэг бии гү? Сухалаа тараагаад, хүлисэл гуйжа шададаг Алексей минии нюдэндэ бүри хүндэтэй болоо. Алдуу хэдэггүй хүн гэжэ байхагүй. Ажал хэдэг лэ хүн алдуу гаргадаг. Хэбтээд, хажууһаа хараад, алдуу оложо байхада, бэлэн юм аабза.

Би буряад хэлэнэй багшашье һаа, алдуу гаргадагби. Тамиршад мэргэжэлтэ филологууд бэшэ ха юм. Хамба ламын бэшэһэниие шүүмжэлхэ зон баһал олдодог. Теэд яагаа юм? Ородоор бэшэ, буряадаар бэшэнэ ха юм. Хамба буряад хэлэ бэшэг һургуулида шудалаа бэшэ даа. Түрэһэн нютаг Шаргалжаниинь Буряад Уласай дэбисхэртэ ородоггүй – Үбэр Байгалай хизаарай мэдэлэй. Хүндэтэ Хамбамнай иигээдшье бэшэжэ байһаниинь болоо гүб даа. Дамба Аюшеевэй жэшээгээр Алексей баһал буряадаар бэшэжэ эхилхэ гэжэ найданаб. Социальна холбоон соо буряадаар бэшэхэшье аад, олонхи зон алдуу гаргажа шүүмжэлүүлхэб гэжэ түбэгшөөнэ гэжэ ойлгооб. Нэгэ иимэ хөөрэлдөөнһөө энэ тобшололдо ерээб:

Darima Tsybikova: - Буряад хэлэтэй, буряад сэдьхэлтэй зон олон лэ даа. 

Ольга Сотникова: - Би ород болошоод ябаһанаа, буряадаар уншажа, бэшэжэ һуража байнаб. Хайшан гээд хэлэнэбиб, тиигээд бэшэнэб. Алдуу олон намда, яахабиб тиигээд. Байн байтараа һурахаб гэжэ бодоноб. Үхибүүдээ буряад хэлэндэ һургаха гэжэ оролдоноб.

Намжилма Цыденова Ольга Сотниковада: - Оля манай бэрхэ хонгоодор басаган, үхибүүдээ зүб тээшэнь һургадаг.

Ольга Сотникова Намжилма Цыденовада: - Буряад боложо үгэнэгүй, яаха болонобиб? 

Намжилма Цыденова Ольга Сотниковада: - Ухаанайнь хаанаб даа хабшуулдаха, һүүлдэнь гаража ерэхэ, хараад байгаарайш, ты только продолжай. Би мэдэнэб, хүбүүмни тиигээ. 

Ольга Сотникова Намжилма Цыденовада: - Зай. 

Буда Дугарцыренов: - Энэ сагта гоёл даа. Совет үедэ Улаан-Үдэ ерээд, буряадууд ородшолжо зободог байгаа. Шал буряад нюуртай аад, ородшолжо hалахагүй. Би ород класста hурааб, буруугаар бэшэнэб, хүлисөөрэйгты. 

Лариса Абашеева Буда Дугарцыреновтэ: - Сайн, хэнэй хашаа руу шулуу шэдэнэш, Буда? 

Буда Дугарцыренов Лариса Абашеевада: - Хуу бултадаа тиигэдэг байгаа бэшэ аалди. Һанадаг, нэгэдэхи курсда байхадамнай, залуу физрук Андрей Балданович хэлэдэг байгаа, шал буряад акцентээр: я слова на вечер не бросаю. Ветер гэхэдэнь, вечер гэжэ дуулдадаг байгаа. Мүнөө болотороо hанаад энеэдэгби: Алло, а Вича дома? Витядээ хонходоходоо. Болодя, Баня...

Сарюна Эрдынеева: - Хуу ойлгосотой байна. Бэшэжэл байгыш даа буряадаараа. Яаха юм. Алдуу заһажа байжа ёһорхолдожо байдагуудта дурагүйб.