Συζητήσεις για το θέατρο σε καθεστώς εγκλεισμού

Ενδιαφέρουσες live streaming «Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους», που έχουν διανύσει πολλά χιλιόμετρα στη σκηνή (Λ. Κονιόρδου, Δ. Λιγνάδης, Κ. Μαρκουλάκης, Β. Παπαβασιλείου, Θ. Παπαγεωργίου, Σ. Πατσαλίδης, Τ. Τζαμαργιάς, κ.ά.) κάθε Κυριακή, για την εποχή του COVID-19. Θα ξαναβρεί το θέατρο τον βηματισμό του και τη δύναμη του ζωντανού ή θα συρρικνωθεί σε μια «σέχτα θεατροφιλίας»; Πώς επηρεάζονται οι ερμηνευτές, οι ρόλοι, το ρεπερτόριο; Θα επιβιώσει ο μεσαίος χώρος θεάτρων και ομάδων;

Το θέατρο «Τόπος Αλλού» από την αρχή σχεδόν της καραντίνας πραγματοποιεί κάθε Κυριακή στις 7 το απόγευμα μια συζήτηση μέσω live streaming με ανθρώπους του θεάτρου που έχουν άποψη και γνώμη για τα πράγματα της τέχνης, της ζωής και των συνεπειών αυτής της πρωτοφανούς συγκυρίας της πανδημίας.

Στις «Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους» αντάλλαξαν σκέψεις και προτάσεις οι Δημήτρης Λιγνάδης, Βασίλης Παπαβασιλείου, Λυδία Κονιόρδου, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Μάξιμος Μουμούρης, Θανάσης Παπαγεωργίου, Σάββας Πατσαλίδης, Τάκης Τζαμαργιάς, Κώστας Θωμαΐδης, Γιώργος Μονεμβασιώτης κ.ά. Χτες, μάλιστα, καλεσμένοι στις «Συναντήσεις» ήταν «Αμερικανοί φίλοι», καλλιτέχνες από την άλλη μεριά του ωκεανού, θεατρικοί συγγραφείς, σκηνοθέτες, σεναριογράφοι, χορογράφοι-χορεύτριες, ανάμεσά τους και ο σεναριογράφος, συγγραφέας Νίκολας Καζάν, γιος του θρυλικού Ελία Καζάν.

▪ Ο Νίκος Καμτσής περιγράφει τις «Συναντήσεις» ως σκηνοθεσία ενός έργου που παίζεται πάνω από δύο μήνες τώρα, με πρόσωπα τον CΟVID-19 και το ελληνικό θέατρο. Η δράση εξελίσσεται όταν στις 12 Μαρτίου το κράτος με μια κατηγορηματική ντιρεκτίβα κλείνει τα θέατρα.

«Κλείνει τις αίθουσες πέντε εβδομάδες πριν από την Κυριακή των Βαΐων όπου εθιμοτυπικά λήγει η θεατρική σεζόν, ακυρώνει τις δουλειές σχημάτων που κάνουν πρόβες για την καλοκαιρινή περίοδο αλλά και τη δουλειά όσων προετοιμάζονται για την εαρινή περίοδο. Ο πλανήτης του θεάτρου με ένα τρομερό τράνταγμα ακινητοποιείται, το ηλιακό σύστημα που περιλαμβάνει υπουργεία, θέατρα και οργανισμούς διαλύεται. Ολοι ψάχνουν να βρουν τον εαυτό τους. Σε αυτή την κατάσταση ακινησίας αναρωτιέσαι ποιος είσαι, πού βρίσκεσαι, πού το κοινό στο οποίο απευθύνεσαι και πώς επικοινωνείς μαζί του. Η υπαρξιακή αγωνία του θεατρίνου, του θεατρανθρώπου και του “θεατρανθρώπου” χτυπάει κόκκινο. Στην απελπισία του κατεβάζει από τα ράφια του σκληρού του δίσκου ό,τι φιλμ αρχείου έχει κρατήσει από παλιότερες παραστάσεις, προσφορά στον έγκλειστο Ελληνα που υποφέρει με την οικογένεια –παιδιά, τηλε-δουλειά, μαγείρεμα, Τσιόδρας και Χαρδαλιάς– όλα φύρδην μίγδην στο καθιστικό. Βογκάει και το YouTube από παραστάσεις και αλτρουισμό: “Πάρτε κόσμε τζάμπα, εδώ οι καλές παραστάσεις”...».

▪ Εκεί κάπου γεννήθηκαν «Οι συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους» και συνεχίζονται με ανέλπιστη επιτυχία όπως λέει ο Νίκος Καμτσής.

«Δεν το περίμενα, όμως ενστικτωδώς κατάλαβα ότι αυτή η κρίση δεν ήταν σαν τις άλλες. Και άρα δεν είναι παροδική. Μακάρι να ήταν αλλά νομίζω πως θα μας ταλαιπωρήσει αρκετά πριν φύγει. Η εποχή COVID-19 θα αφήσει το στίγμα της και άρα έχει την ταυτότητα, τον δικό της λόγο. Λόγο που με έναν τρόπο αρθρώνεται μέσα από τις “Συναντήσεις”. Οχι πως απαντά στις ερωτήσεις που θέτει ο COVID-19. Είναι ο ερωτηματικός λόγος που προκαλεί τις απαντήσεις. Αρνήθηκα συνειδητά να δημοσιοποιήσω παλιές παραστάσεις μου –παρότι όλες είναι γυρισμένες με πολλές κάμερες (HD και 4Κ), έχουν περάσει από μοντάζ και άλλες επεξεργασίες– όχι από τσιγκουνιά, αλλά από θέση. Δεν ήθελα το απόλυτο παρόν που είναι το θέατρο, να το κάνω παρελθόν. Αλλά αν, τη στιγμή της πανδημίας, επιλέγεις να μην αντλήσεις απάντηση από τη δημοσιοποίηση των παλαιών σκηνικών σου επιτευγμάτων, τι κάνεις μέσα στην πρωτόγνωρη αμηχανία; Ηρθε η ιδέα των “Συναντήσεων με αξιοσημείωτους ανθρώπους”. Απευθύνθηκα σε ανθρώπους “της δουλειάς”, που ο καθένας από τη θέση του, αρθρώνει λόγο, άποψη. Η απόσταση δίνει στα πράγματα μια σφαιρική εικόνα και γενναιόδωρα την μοιράζεσαι με άλλους ανθρώπους που βλέπουν και ακούνε».

▪ Αξιόλογα στοιχεία, γνώμες και εικόνες της πραγματικότητας προέκυψαν μέσα από τις «Συναντήσεις» λέει ο Νίκος Καμτσής.

«Στο μυαλό μου έρχεται διαρκώς η ολοκληρωμένη περιγραφή του Σάββα Πατσαλίδη ότι ζούμε μια τέταρτη βιομηχανική επανάσταση πιο σαρωτική απ’ όλες τις προηγούμενες κι ότι το τοπίο θα είναι εντελώς διαφορετικό “μετά”. Ο Σάββας Πατσαλίδης προφήτεψε κάτι εφιαλτικό που κανείς δεν πρέπει να προσπεράσει: την εξαφάνιση του μεσαίου χώρου, των ανεξάρτητων ομάδων που είναι η μαγιά του θεάτρου κάθε χώρας. Ο Τ. Τζαμαργιάς, ως άνθρωπος που δουλεύει “από τη μέσα μεριά της κουζίνας”, είναι σίγουρος ότι μπορεί στο εγγύς μέλλον να ταλαιπωρηθούμε, αλλά μετά το θέατρο θα επανέλθει στις καθιερωμένες βάσεις του και η ζωντανή σχέση σκηνής - πλατείας θα αποκατασταθεί. Το φορτισμένο με υπαρξιακά σημαινόμενα επίρρημα “μετά» ήταν ο πρωταγωνιστής της κάθε συζήτησης. Ο Β. Παπαβασιλείου υποψιάζεται (και απεύχεται) ότι μπορεί το θεατρόφιλο κοινό να συρρικνωθεί σε μια “σέχτα θεατροφιλίας”. Ομως οι Δ. Λιγνάδης, Λ. Κονιόρδου, Κ. Μαρκουλάκης, Μ. Μουμούρης ήταν πιο αισιόδοξοι, πιστεύουν στη δύναμη του “ζωντανού” και ελπίζουν ότι το θέατρο θα ξαναβρεί τον βηματισμό του. Δεν μπορώ να μη συγκινηθώ από την κουβέντα του βετεράνου και πάντα δραστήριου Θανάση Παπαγεωργίου που είπε ότι “εγώ έτσι το ξέρω το θέατρο, άμεσο, ζωντανό, με την προϋπόθεσε της σωματικής παρουσίας πομπού και δέκτη”. Το ίδιο πάνω κάτω είπαν και οι άνθρωποι της μουσικής (Κ. Θωμαΐδης, Γ. Μονεμβασίτης, Ν. Χατζηαντωνίου).

»Οσοι συμμετείχαν στις “Συναντήσεις” (αλλά και όσοι θα συμμετάσχουν στο μέλλον) διαθέτουν “βαρέα ένσημα στο χώρο μας”, έχουν διανύσει πολλά χιλιόμετρα στη σκηνή. Συνειδητοποίησαν πως η “εποχή COVID-19” εκτός του κοινού, εισχώρησε βαθιά μέσα στον οργανισμό του θεάτρου και άλλαξε και εμάς πάνω στη σκηνή. Αλλαξε τον τρόπο που βλέπαμε ο ένας τον άλλον σαν ηθοποιοί αλλά και σαν ρόλοι. Βρισκόμουν σε τελικές δοκιμές σ΄ ένα θέαμα πάνω στους μύθους της γέννησης του κόσμου με τίτλο “Κοσμογονία” που τελικά πρόλαβε να κάνει στις 12 Μαρτίου μία πρεμιέρα όπου έβλεπα τους ηθοποιούς να παίζουν “υπό την επήρεια” αυτής της αίσθησης, χωρίς να το συνειδητοποιούν. Διάβαζες μία επιφύλαξη στο σώμα και στην ενέργεια τους. Ηταν η σωματοποίηση της καχυποψίας, κάτι πρωτοφανές, δεν το είχα ξανασυναντήσει ποτέ και δεν το αναγνώρισα αμέσως».

▪ Ο Νίκος Καμτσής βιάζεται να δει τα χαρακτηριστικά αυτής της μετα-εποχής.

«Τι θα διακρίνει αυτή την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση που υπαινίχθηκε ο Σάββας Πατσαλίδης; Μια επανάσταση που εγώ θα καλωσόριζα. Αυτό που απεύχομαι είναι τα πραξικοπήματα πάνω στο συρρικνωμένο θεατρικό σύμπαν της χώρας μας – έχουν αρχίσει να προετοιμάζονται διάφορα. Νομίζω ότι θύματα μιας τέτοιας εξέλιξης θα είναι ο μεσαίος χώρος θεάτρων, ομάδων, εταιριών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που δεν αλληθωρίζουν προς το ταμείο αλλά τους ενδιαφέρει με πόνο ψυχής, το θέατρο καθεαυτό έτσι όπως αυτό συντελείται πάνω στη σκηνή, στις πρόβες και όχι στο bordero των εισιτηρίων. Αυτός ο χώρος που τροφοδοτεί με νέο αίμα τόσο τα κρατικά θέατρα, όσο και το λεγόμενο εμπορικό θέατρο. Τα ανήσυχα αυτά σχήματα που εδώ και μία δεκαετία διατυπώνουν την καινοτομία, την πρωτοπορία την αμφισβήτηση».