‘Voor de Vlaamse partijen zouden nieuwe verkiezingen echt een sprong in de dieperik zijn’

Exact één jaar na de verkiezingen is een volwaardige regering nog veraf, zegt Dave Sinardet (VUB). Maar de kaarten zijn nog niet uitgespeeld. ‘Door de coronacrisis kunnen ideologische verschillen tijdelijk worden afgekocht.’

“Nieuwe verkiezingen vallen nog perfect te vermijden”, zegt professor politicologie Dave Sinardet (VUB en Université Saint-Louis). “Alles hangt af van de politieke wil, en die is er bij velen. Zeker nu PVDA en Vlaams Belang in de laatste peilingen weer stemmen winnen ten koste van de centrumpartijen.”

Een jaar lang beten informateurs, preformateurs en koninklijke opdrachthouders de tanden stuk op de federale regeringsvorming, maar sinds vorige week nemen de socialistische voorzitters Conner Rousseau (sp.a) en Paul Magnette (PS) het initiatief. “Het is een kleine stap waar we blij om moeten zijn. Tot nu was het niet eens duidelijk wie er in de Wetstraat initiatief zou nemen”, zegt Sinardet.

Waarom zouden zij plots slagen?

Sinardet: “Omdat het nu tenminste duidelijk is wie de leiding heeft in elke partij. Het voorbije jaar zijn veel partijen van voorzitter veranderd, wat de onderhandelingen heeft vertraagd. Met de verkiezing van Egbert Lachaert bij Open Vld is de laatste wissel afgerond.

“Maar het belangrijkste verschil is toch hoe men kijkt naar de budgettaire context. Tot voor kort moest er veel geld gevonden worden om het gat in de begroting te dichten. De appetijt om te regeren was dan ook klein. Door de coronacrisis is dat gat tijdelijk irrelevant geworden. Geld is geen splijtzwam meer. En als er geld is, dan kan er heel veel in de politiek.”

De kern van het probleem blijft nochtans ongewijzigd. Zolang PS en N-VA niet met elkaar willen besturen, en CD&V vasthoudt aan N-VA, zit alles muurvast.

“Op dat vlak zie ik toch een zekere evolutie binnen N-VA. Ik heb de indruk dat de tegenstemmen om met PS te regeren minder talrijk zijn geworden. Door de coronacrisis beseft de partij nu echt dat ze er bij wil zijn. Dat heeft te maken met een strategische keuze. Tijdens de Marrakesh-crisis leek de partijkoers nog naar een soort Vlaams Belang light te hellen, nu helt ze eerder richting de nieuwe CVP. Dat betekent wellicht dat ze nu bereid is om meer toegevingen te doen. Dat kan een akkoord met de PS vergemakkelijken.”

Zowel Magnette als De Wever zegt dat hun ideologische verschillen net versterkt worden door de coronacrisis.

“Die verschillen kunnen afgekocht worden, zoals bij de vorming van de paars-groene regering in 1999. Ze zouden bijvoorbeeld kunnen afspreken om zelfstandigen en bedrijven te steunen met gerichte belastingverlagingen, wat ter rechterzijde op applaus zal worden onthaald. Tegelijk zouden ze kunnen investeren in de zorgsector en in de koopkracht van werknemers, wat links graag hoort. Ook een aantal kleinere communautaire zaken kunnen worden geregeld, zonder staatshervorming.”

U gelooft in paars-geel?

“Nee, ik blijf zeer sceptisch. Want het probleem is niet een akkoord kunnen maken, maar willen maken. Besturen met N-VA blijft voor veel PS’ers een onoverkomelijk perceptieprobleem.”

De kans dat de groenen in een regering geraken, slinkt alleszins met de dag. Sp.a wil liever met N-VA besturen, en tussen MR en Ecolo zit het scheef.

“Het klopt dat de kansen van een Vivaldi-coalitie wat geslonken zijn, zeker sinds de mislukte benoeming van Zakia Khattabi (Ecolo) bij het Grondwettelijk Hof. Bouchez (MR) lijkt nu iets meer op de piste van een coalitie met N-VA te zitten. Wat paradoxaal is, want in december waren Open Vld en CD&V nog het grootste struikelblok voor Vivaldi. Nu is Open Vld bang om uit de boot te vallen bij een paars-gele coalitie, waardoor Lachaert alle opties openhoudt. Ook bij CD&V gaan er stemmen op dat N-VA er niet per se bij hoeft. Wat een logische houding is, want N-VA komt steeds meer op haar terrein grazen.”

Premier Sophie Wilmès (MR) pleit voor een regering van grote eenheid, met zoveel mogelijk partijen. Is dat realistisch?

“Ik vrees van niet, want dan zit je met groenen en N-VA samen, wat voor beide kanten zeer moeilijk zou zijn. Bovendien zou zo’n brede coalitie het beeld versterken dat PVDA en Vlaams Belang de enige alternatieven zijn. Dan vorm je beter een coherente regering met minder partijen.”

Met of zonder Vlaamse meerderheid?

“Waarom is dat plots belangrijk? De burger wil gewoon dat er bestuurd wordt. Het is al moeilijk genoeg om een regering te maken met een meerderheid in het parlement. En zelfs dat hoeft geen vereiste te zijn. Meer en meer landen in Europa stappen over op minderheidsregeringen, intussen een op de drie. Waarom zou dat voor ons geen optie zijn?”

Waarom wel?

“Iedereen zegt dat er nieuwe verkiezingen komen als er tegen september – wanneer de regering-Wilmès het vertrouwen moet vragen aan het parlement – nog geen oplossing is. Maar die moeten door een meerderheid in het parlement worden uitgeschreven. Zullen die parlementsleden hun eigen zetel zomaar in de waagschaal stellen? Het is niet evident. Voor MR en PS zou je nieuwe verkiezingen nog een gok kunnen noemen, voor de Vlaamse partijen is het echt een sprong in de dieperik.”