Wie verminkte 117 bomen in De Liereman? ‘Dit gebied is een sluimerend conflict’

In natuurgebied De Liereman in Oud-Turnhout zijn 117 bomen vakkundig ‘geringd’ en verminkt met een kettingzaag. Een traag doodvonnis, dat beheerders nu met man en macht proberen te keren. De grote vraag blijft echter: waarom doet iemand zoiets?

✦Exclusief voor abonnees door Michiel Martin25 mei 2020, 19:35

“Deze operatie is met kennis van zaken uitgevoerd. Met gewoon een kettingzaag en kwade bedoelingen krijg je dit niet voor elkaar”, vertelt Kris Van der Steen (Natuurpunt), conservator van Landschap De Liereman, die tijdens ons gesprek nog snel een aantal instructies doorspeelt. Het is alle hens aan dek aan de ingang van het natuurgebied: rondom het bezoekerscentrum zijn in de nacht van zaterdag op zondag 113 eikenbomen en 4 beukenbomen ernstig verminkt. 

De bomen zijn ‘geringd’: inkervingen rondom de stam die tot wel vier centimeter diep zijn. Vanaf 3 centimeter kan dat bij een eikenboom fataal zijn, omdat de sapstroom onderbroken raakt. “Zelfs met de nodige ingrepen gaan heel wat bomen misschien na een paar jaar afsterven.”

Een dergelijke (bewuste) natuurschade van die omvang lijkt zonder precedent. De afgelopen 24 uur kwam dan ook een resem adviezen binnen, van bezorgde boomverzorgers of het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). De stammen van de bomen zijn intussen in folie gewikkeld – om schimmel en verdroging tegen te houden – en de brandweer komt straks een poging doen om 20 procent van de bladeren van de bomen te spuiten. De beheerders denken daarnaast ook aan onder meer enten om de inkerving te overbruggen, al lijkt dat onmogelijk bij honderd-en-zoveel bomen uit te voeren.

“We proberen op zoveel mogelijk manieren verdamping tegen te gaan, maar tegelijk zo weinig mogelijk extra schade aan te richten. Dat is een moeilijk evenwicht”, zegt Van der Steen. De droogte maakt de zaken alleen maar lastiger. “De brandweer kan geen twee keer per dag blijven komen om de bomen te bevochtigen.”

‘Malcontenten’

Volgens de lokale politie loopt de schade op tot in de tienduizenden euro’s. Een klap die des te harder aankomt omdat De Liereman een maand geleden ook al getroffen werd door een brand die zo’n 30 hectare heide en veen in as legde. Alles lijkt op kwaad opzet te wijzen. De brand is naast een wandelpad ontstaan, en er is meer dan één brandhaard. Hoewel het politieonderzoek nog lopende is, linken lokale sympathisanten beide gebeurtenissen al vlotjes aan elkaar. “Dat gevoel leeft intern heel erg”, zegt Van der Steen.

“Van de brand wil ik nog altijd geloven dat het niet om kwaad opzet ging”, zegt burgemeester Bob Coppens (N-VA). Het vandalisme laat echter geen ruimte voor twijfel. Een eenzijdige focus op eiken had nog een queeste tegen de eikenprocessierupsen kunnen doen vermoeden, klinkt het. “Maar ook gewoon paaltjes bij het bezoekercentrum zijn beschadigd. Dit is een duidelijke haatactie.”

‘Waarom doet iemand zoiets?’ Het is de vraag die ook Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) stelt op sociale media – en waar niemand een antwoord op lijkt te hebben. Bruikbare tips zijn er nog niet binnengekomen, zegt Van der Steen. “We vermoeden dat er een elektrische kettingzaag gebruikt is, zodat het geluid niet van ver te horen was.”

Zowel de burgemeester als Van der Steen zien geen sluimerende conflicten die deze aanslag op de natuur kunnen verklaren. Daniël Josten, lokaal gebiedscoördinator bij het Agentschap Bos en Natuur, ziet dat anders. “Het gebied zélf is het sluimerende conflict. Er is hier lang een strijd geweest tussen de landbouw- en de natuursector.”

In 2011 kwam er een raamakkoord onder impuls van een overleggroep met onder meer de Boerenbond, het Algemeen Boerensyndicaat en Natuurpunt. In een later stadium kwamen daar ook de private landeigenaars bij. “Die partijen zijn aan tafel gekomen met een goede mentaliteit van water bij de wijn doen”, zegt Josten, die als adjunct-directeur ‘gebiedsgericht beleid’ het dossier goed kent. “Er kan echter altijd een lone wolf overblijven die zich niet vertegenwoordigd voelt, zich vastbijt in zijn eigen gelijk en een stukje radicaler te werk gaat.” 

De timing is volgens hem niet toevallig: bij de Vlaamse overheid ligt momenteel een projectrapport op tafel ter goedkeuring. In ruil voor flankerende maatregelen zouden landbouwers dan bijvoorbeeld grond opgeven, of minder beesten houden. “Volgens mij moet je de dader in de hoek van de ‘malcontenten’ gaan zoeken. Let wel, ondanks dit incident bevinden we ons echt wel in tijden van dialoog.”

Klacht tegen onbekenden

Het kabinet van Zuhal Demir bereidt op dit moment een ‘klacht tegen onbekenden’ voor. Omdat er een overlapping is met de bevoegdheid ‘erfgoed’, stelt ook minister Matthias Diependaele (N-VA) zich burgerlijke partij. De straf is niet min: wie kwaadwillig een boom verminkt, kan een gevangenisstraf krijgen van drie tot acht maanden per boom, met een maximum van drie jaar.

Vergelding of niet, de schade voor de bomen zou sowieso onherroepelijk kunnen zijn. Boomverzorger Jens Meuleman (Boomexpert), die ervaring heeft met een recent incident in Maarkedal waarbij twee eikenbomen geringd werden, ziet het somber in. “Zeker als er opnieuw een zware zomer aankomt. Voor een eik, zelfs een hele gezonde, wordt het dan moeilijk.”

Bij Van der Steen komt dat vooruitzicht hard aan. “Sommige mensen zullen er misschien op wijzen dat Natuurpunt toch sowieso af en toe bomen kapt om heide te herstellen, maar in de natuur heeft alles zijn plaats. En die bomen hadden op deze plek absoluut hun plaats.”