🔰فقه حکومتی و معضل رویت هلال

✍️ رسول لطفی

(يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ ۖ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ)

🔸️بی شک ماه آسمان، در تنظیم معاش(مواقیت للناس) و معاد(الحج) انسانی نقش بنیادی دارد. تدبر در پیوند جایگاه هلال قمری به عنوان مظهر نور شمس در ظلمت شب، با ساحت زندگی بشر و حوزه تشریعات دینی جایگاه اساسی دارد. به خصوص در ساحت عالم اعتبار، که واقعا چه مصلحت و حکمتی در عالم جعل وجود دارد که ثبوت بسیاری از از احکام الهی از جمله صلاه و صوم و حج و... در ذمه مکلفین بر همین اساس رقم می‌خورد.

🔹️اساسا مساله زمان در سنت توحیدی پرونده‌ای عمیق و دقیق است و قابل مقایسه با جایگاه زمان در عالم مدرن نیست. به راستی پژوهشگرانی را می‌طلبد تا در قیاس حقیقت زمان در سنت فلسفی ـ کلامی و نگاه توحیدی تامل نمایند و با استفاده از متون دینی به کاویدن خط و ربط نقش زمان در نظام تکوین و تشریع به بحث و گفت‌وگو بپردازند.

🔸️فارغ از این مساله، اثرات و تبعات این پدیده است که در ساحت نظام اجتماعی خود را نشان می‌دهد. تجلی وحدت و نظم درونی و بیرونی انسان در زندگی جزء تبعات این رمز و راز است که هر چند در عصر جدید با ظهور مدرنیته، نظم قمری انسان سنتی دستخوش تغییراتی گشته است هر چند که ایامی مثل ماه رمضان، تا حدی احیادار این سبک زندگی برای مومنان عصر جدید است.

🔹️در این میان اما تفاوت‌هایی در میان فقهاء در مبانی فقهی و تطبیقات وجود دارد که زمینه‌ساز اختلاف اقشار جامعه در ایامی خاص مانند آغاز و پایان رمضان قرار می‌گیرد. هر چند که اختلاف نظر در میان فقهاء امری طبیعی است و این اختلافات نمی‌تواند دستمایه تفرقه انگیزی باشد اما با این وجود احساس می‌شود این امر نیز از بزنگاه‌هایی است که ضعف فقه حکومتی را در نظام‌سازی حکومت اسلامی روشن می‌نماید.

🔸فقدان توجه به مصالح اساسی و پیامد‌های اجتماعی، روانی و سیاسی فتاوا از معضلاتی است که در فقه سنتی امروز ما جریان دارد که مشکلاتی در عرصه اجتماع ایجاد می‌نماید. دقت شود که نظر نگارنده این نیست که با صدور حکم حکومتی مساله حل شود بلکه نگاه دقیقتر است. باید تأثیر هر حکمی از جمله مساله رویت هلال را در تشکیل جامعه و حیات طیبه اسلامی ملاحظه نمود و به نظر می‌رسد در این چارچوب بتوان رویت هلال را شانی از شئون حاکم جامعه اسلامی به حساب آورد نه صرفا حاکم شرع. به هر حال تبیین چارچوب فقه حکومتی و بازخوانی مجدد فقه برای ایجاد نظام اسلامی از ضرورت‌هایی است که در گام دوم انقلاب اسلامی بیش از پیش احساس می‌شود.

⚜️ @taammolat74