Koronawirus: Jak gmina umarza czynsz przedsiębiorcy z powodu Covid-19

Do umarzania, odraczania terminów lub rozkładania na raty spłat należności uprawniony jest organ wykonawczy – w formie jednostronnego oświadczenia woli, złożonego na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Przedsiębiorcy (fryzjerzy, restauratorzy), wynajmujący od gminy lokale użytkowe nie prowadzili w nich działalności z powodu ograniczeń związanych z pandemią koronawirusa. Występują teraz do urzędu o umorzenie zaległości w opłatach. Rada gminy nie podjęła jeszcze uchwały w sprawie zasad udzielania ulg. Czy wójt umarza takie zaległości w formie decyzji administracyjnej?

Czytaj także: Kiedy gmina może zaniechać dochodzenia czynszu od firm?

Nie, wójt nie wydaje w tym zakresie decyzji administracyjnej, gdyż wnioski dotyczą umorzenia należności cywilnoprawnych (por. rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Mazowieckiego z 6 grudnia 2010 r., LEX.I.MZa.0911-63/10). Chodzi o zwolnienie z długu z tytułu zawartej umowy najmu. Znajdą tu zatem zastosowanie reguły przewidziane w przepisach prawa cywilnego. W związku z obecną sytuacją zagrożenia SARS-CoV-2 ustawodawca przewidział specjalną podstawę do umarzania należności cywilnoprawnych przez samorząd, przypadających ze okres stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Podstawę tę stanowi art. 15zzzg ust. 1 specustawy koronawirusowej (patrz podstawa prawna). Przepis ten upoważnienia wójta do umorzenia należności pieniężnych m.in. z tytułu oddania nieruchomości w najem. Ulga ta może objąć okres najwcześniej od 14 marca 2020 r. Od tego dnia bowiem obowiązuje stan zagrożenia epidemicznego. Poza tym z art. 15zzzg ust. 1 specustawy koronawirusowej wynika, że wójt może zastosować ulgi przypadające komunalnym jednostkom organizacyjnym, działającym w formie jednostki budżetowej; samorządowego zakładu budżetowego lub samorządowej instytucji kultury. Załóżmy, że prowadzący szkolny sklepik wnioskuje o umorzenie czynszu wynajmu pomieszczenia. Właściwym organem do rozpatrzenia wniosku będzie wójt, a nie dyrektor szkoły.

Jakie warunki musi spełniać wnioskodawca ulgi?

Z powołanego przepisu specustawy koronawirusowej wynika, że wójt rozpatrując wniosek o umorzenie musi jeszcze uwzględnić art. 59 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Właśnie z tej regulacji wynika, że przesłankami udzielenia ulgi w postaci umorzenia są: uzasadniony ważny interes dłużnika lub interes publiczny. Odpowiedź jak rozumieć te pojęcia znajdziemy w orzecznictwie. I tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 9 maja 2018 r. (sygn. akt III SA/Po 146/18) wyjaśnił, że: „Interes publiczny to sytuacja, gdy zapłata zaległości spowoduje konieczność sięgania przez zobowiązanego do środków pomocy państwa, gdyż nie będzie w stanie zaspokajać swoich potrzeb materialnych. Z kolei »interes dłużnika« to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik (strona) nie jest w stanie uregulować zaległości. Będzie to między innymi utrata losowa majątku, utrata możliwości zarobkowania, nieporadność życiowa związana również ze stanem zdrowia, etc.".

W jaki sposób wygaszane jest zobowiązanie?

Do umarzania, odraczania terminów lub rozkładania na raty spłat należności uprawniony jest organ wykonawczy w formie jednostronnego oświadczenia woli złożonego na podstawie przepisów prawa cywilnego (uchwała RIO w Bydgoszczy z 21 lutego 2018 r. nr V/22/2018). Podstawą umorzenia należności cywilnoprawnych (w tym przypadku czynszu) będzie art. 508 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje (tzw. zwolnienie z długu). Przepis ten dotyczy zwolnienia z długu. Zwolnienie z długu jest umową, na podstawie której wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje (por. wyrok SN z 30 maja 2014 r., sygn. akt III CSK 224/13). Dochodzi wówczas do wygaśnięcia zobowiązania, ze skutkiem na przyszłość. Umowa o zwolnienie z długu może dotyczyć zarówno długu wymagalnego, jak i niewymagalnego, a nawet – przyszłego. Analogicznie do sytuacji wierzytelności przyszłej, konieczne jest w takim przypadku szczególnie precyzyjne określenie świadczenia, z którego dłużnik ma być na przyszłość zwolniony. Nie ma przeszkód, by wierzyciel zwolnił dłużnika za jego zgodą jedynie z części długu, określonej w dowolny sposób (np. kwotowo lub też co do świadczeń okresowych należnych w przyszłości). Kodeks cywilny nie przewiduje także ograniczeń co do dopuszczalności zawierania warunkowych albo terminowych umów o zwolnienie z długu. Zawarcie umowy zwolnienia z długu powoduje wygaśnięcie długu, którego umowa dotyczy. Skutek ten następuje z chwilą zawarcia umowy, chyba że strony inaczej postanowiły.

Podstawa prawna: Art. 15zzzg ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.)

Art. 508 ustawy z 23 kwietnia 1963 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 1145 ze zm.)

Art. 59 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 869 ze zm.)