یادداشتی از بخشعلی قنبری؛ رمضان مبدأیی است برای تکرار تولدهای جدید/فطر؛ تولد دوباره

به گزارش خبرنگار مهر، بخشعلی قنبری استاد ادیان و عرفان در یادداشتی به مناسبت عید فطر به ابعاد تحولات مورد انتظار انسان در ماه مبارک رمضان پرداخته است:

ماه رمضان به گونه‌ای برنامه ریزی شده که انسان بعد از پایان آن به انسانی دیگر بدل شود و این تبدل همه سال باید تکرار شده، سیر صعودی داشته باشد؛ یعنی هر سال که ماه مبارک طی می‌شود روزه دار باید در روز عید فطر درک و تجربه کند که نسبت به سال قبل تغییر یافته به گونه‌ای که بتواند ادعا کند که از نو به دنیا آمده و واجد تولد مجدد شده است. اگر این حالت به وی دست دهد او در واقع به اغلب اهداف این ماه عزیز دست یافته و می‌تواند ادعا کند که این دوره ریاضت را به خوبی طی کرده و به غایت آن دست یافته است وگرنه باید مطمئن شود که تنها بخشی از اهداف این ماه ریاضت را حاصل کرده و باید در سال‌های بعد بکوشد تا به اهداف بیشتری در این مسیر دست یابد.

قرآن کریم هدف اصلی روزه را دست یابی به تقوا می‌داند و تقوا هم در قرآن کریم و اساساً در فرهنگ اسلامی همه اخلاق دینی را شامل می‌شود؛ یعنی اگر کسی به تقوا دست یابد گویی که به همه اخلاق دینی دست یافته و با کسب کامل آن می‌تواند ادعای تولد تازه را بکند. در حقیقت روزه ما را به این تولد جدید دعوت می‌کند و بیان می‌دارد که اگر قبل و بعد ماه مبارک رمضان برای روزه دار یکسان باشد به معنای آن خواهد بود که او به همه اهداف روزه دست نیافته است، البته این اهداف به گونه‌ای تدریجی در اعمال این ماه عزیز تعبیه شده اند و اگر کسی آگاه باشد و بخواهد به راحتی می‌تواند خود را در این فرایند قرار دهد تا بتواند به تدریج اهداف این ماه را در خود محقق سازد.

در واقع می‌توان تولد حاصل از این ماه را در روز عید فطر به تماشا نشست به این صورت که انسان روزه دار می‌تواند در چنین روزی ساحت‌های وجودی خود را بررسی کند تا ببیند که آیا در آنها تولدی رخ داده یا نه؟ اگر در احوال این ساحت‌ها تحول اصلی و عملی صورت گرفته باشد می‌تواند مدعی تولد جدید در آن ساحت باشد وگرنه در آن ساحت به هدف این ماه دست نیافته است. در ادامه به تحولات مورد انتظار در ساحت‌های پنج گانه می‌پردازیم تا ببینیم که نحوه تولد دوباره در این ساحت‌ها چگونه است:

۱) ساحت عقل و معرفت

بی شک عقل آدمی قبل از ورود به ماه مبارک خالی از معرفت نبوده و به همراه آن معارف وارد این ماه شده است. اکنون که وارد روز عید فطر شده باید بررسی کند که بر معارف موجود او در قبل از ورود به رمضان چه معارفی اضافه شده است؟ اگر اندک تغییری در این معارف هم به وجود آمده باشد می‌تواند مدعی تولد در این ساحت باشد. به عنوان مثال آیا توانسته در این ماه بر مطالعات خود بیفزاید یا نه؟

۲) ساحت روان

منظور از تحول در این ساحت آن است که آیا ماه مبارک توانسته احساس و عاطفه و هیجان او را بیشتر از قبل از ماه مبارک لطیف کند و آن را به مراتب اعلا رساند یا نه؟ البته روان را باید در همه روابط چهارگانه سنجید که در آنها چه تولی را پشت سر گذاشته است.

۳) ساحت اراده

قبل از ماه مبارک چیزهایی را می‌خواستیم و چیزهایی را هم نمی‌خواستیم و اکنون بعد از پشت سر گذاشتن این ماه عزیز به این نتیجه برسیم که در خواستن‌ها و نخواستن‌های ما تغییر شگرفی رخ داده و به سمت معنویت ارتقا یافته اند وگرنه شاهد تولدی در این ساحت نخواهیم بود.

۴) ساحت گفتار

باید به این نکته اعتراف کنیم که اگر در گفتار ما در فاصله قبل و بعد ماه مبارک تغییری رخ نداده باشد در این ساحت هیچ گونه تحولی رخ نداده در نتیجه نمی‌توانیم شاهد تولدی در این ساحت باشیم. اگر قبل از ماه مبارک واژه نسنجیده و نسخته و نپخته و احیاناً ناسزا بر زبان جاری می‌کردیم و بعد از این ماه هم آنها را تکرار می‌کنیم باید اذعان کنیم که زبان و گفتار ما اندک تغییر و تحولی نیافته و زبان ما با اهداف این ماه همخوانی نداشته است. اما اگر زبان و گفتار ما نرم و لطیف و منطقی شده و از همه ناسزاها دور شده می‌توانیم ادعا کنیم که در این ساحت به اهداف این ماه نزدیک شده ایم و ساحت گفتار ما از نو متولد شده است.

۵) ساحت کردار

بی هیچ تردیدی می‌توانیم گفت که رمضان اهداف خود را در این ساحت جستجو و دنبال می‌کند؛ چرا که همه برنامه‌های این ماه معطوف به ایجاد تغییرات مثبت در این ساحت هدف گذاری شده اند.

اگر ورود به این ماه تغییری در رفتار و کردار انسان ایجاد کند می‌تواند مدعی توفیق در روزه داری شود وگرنه از دستاوردهای این ماه به اندک آنها قناعت کرده است. اینجاست که اگر در این ساحت شاهد تغییرات اساسی و رو به صعود باشیم می‌توانیم روز عید فطر را جشن بگیریم چرا که دوباره متولد شده ایم و البته همه جشن‌ها به خاطر تازگی هاست و جشن تولد از نظر تازگی با هیچ تازگی دیگر قابل قیاس نیست. چنین فردی در روز فطر می‌تواند تولد معنوی خود را به جشن بنشیند و در این روز و در تمام روزهای باقی ماند تا رمضان دیگر را در شادی حاصل از این تولد به سر ببرد و در آن روزها نیز بر میزان تازگی‌های خود بیفزاید بلکه تولدی را که در روز فطر شاهد بود در روزهای دیگر نیز تکرار کند بلکه بعد از عید فطر شاهد تولدی هر روزه باشد. بدین ترتیب رمضان مبدأیی می‌شود برای تکرار تولدهای جدید و جشن‌ها نوین و مستمر.