Spaanse stierspin lift mee met olijfbomen

25-MEI-2020 - De Spaanse stierspin staat op de Europese Habitatrichtlijn van beschermde soorten. Met enige regelmaat komt ze per ongeluk in ons land terecht met de import van olijfbomen. Bij een vondst ontstaat meestal consternatie, met discussie over de vermeende gevaarlijkheid en wat er wettelijk gezien met de spin moet gebeuren.

De Spaanse stierspin (Macrothele calpeiana) komt van nature voor in het zuiden van Spanje en Portugal. Ze maakt verscholen buisvormige trechterwebben in onder meer boomholtes en onder of tussen boomwortels en stenen. De soort wordt het afgelopen decennium met enige regelmaat per ongeluk tussen de wortels van olijfbomen geïmporteerd naar ons land. Door het opwarmende klimaat is het mogelijk geworden om mediterrane planten in Nederlandse tuinen te plaatsen, zonder dat ze in de winter hoeven worden binnengehaald. Deze planten zijn dan ook in kort tijd zeer populair geworden en bij elk groot tuincentrum staan vele olijfbomen als potplant te koop. De grote hoeveelheid aarde die meekomt uit het gebied van oorsprong en het feit dat wat oudere bomen allerlei holtes hebben, laten het toe dat er ook een hoeveelheid aan organismen kan meeliften, zo ook de Spaanse stierspin.

Waarnemingen

Een vondst van deze spin trekt de aandacht: ze is groot en heeft vooruitstekende kaken, zodat geregeld gevreesd wordt dat het om een gevaarlijke soort gaat. Met enige regelmaat bereiken de imports dan ook spinnendeskundigen. Een eventuele beet brengt echter geen gezondheidsrisico mee. Onderzoek naar bevestigde vondsten heeft negen gevallen opgeleverd vanaf 2011, verspreid over zes provincies. Alle spinnen zijn gezien op of bij relatief recent aangevoerde olijfbomen.

Ondanks deze bevestigde gevallen is het ondoenlijk om een idee te krijgen van de omvang en frequentie waarmee de Spaanse stierspin per ongeluk wordt aangevoerd. Het merendeel van de spinnen dat bij bedrijven die planten vervoeren of verkopen wordt gevonden, zal naar verwachting niet gemeld worden. Sommige organisaties waarbij de spin gemeld wordt, zullen de spin niet determineren of administreren. Bovendien zal een deel van de geïmporteerde spinnen ook nooit gevonden worden.

Bescherming

De Spaanse stierspin is de enige beschermde spin van de Europese Habitatrichtlijn (bijlage IV). Hiermee zijn binnen het natuurlijke verspreidingsgebied de spin zelf en haar voortplantings- en/of rustplaatsen beschermd. Aangezien Nederland niet tot het natuurlijke verspreidingsgebied behoort, is deze bescherming niet van toepassing (en staat de soort dus ook niet genoemd in de Wet natuurbescherming). Toch is de spin niet helemaal onbeschermd. Het is namelijk verboden om dieren genoemd in bijlage IV van de Habitatrichtlijn uit te zetten en onder je te hebben of te vervoeren.

Nieuwe vondst?

De spin is dus niet strikt beschermd in Nederland, maar opvang en vervoer mogen alleen gebeuren door een persoon met ontheffing van de betreffende verbodsbepalingen van de Wet natuurbescherming. Vanzelfsprekend is het van belang dat de sierplantenketen bij invoer van olijfbomen rekening houdt met deze spin. De spin is wél volledig beschermd in Spanje en Portugal. Dat betekent dat bedrijven die olijfbomen met de Spaanse stierspin verkopen of exporteren uit deze landen (onbewust) de nationale wetgeving daar overtreden. Bij een vondst in Nederland is het daarom aan te bevelen dat de exporterende partij hierop gewezen wordt. Ter voorkoming van eventuele schade aan de populatie in het herkomstland (al lijkt dat momenteel niet aan de orde), is het wenselijk en waardevol dat alle vondsten in Nederland worden gemeld. Via het Nederlandse ministerie van LNV kunnen dan de collega-ministeries in Spanje en Portugal gerichte voorlichting aan plantenexporteurs geven.

Bij een vondst van de Spaanse stierspin kan melding, determinatie, administratie en opvang gebeuren bij EIS Kenniscentrum Insecten/Naturalis Biodiversity Center; hier zijn alle ontheffingen en mogelijkheden tot administratie en vastlegging aanwezig.

Tekst: Jinze Noordijk, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto’s: J. Gállego, CC BY-NC-SA; Jinze Noordijk; Rafael Cerpa, CC BY-SA 3.0; Sjef van Overdijk, Spinnetjes.com