İran-Fransa ilişkileri bozuluyor

İran’ın arasının en iyi olduğu Avrupa ülkesi Fransa ile de ilişkileri bozuluyor. Fransa diplomasisi, ABD yönetimin Mayıs 2018’den beri ciddi yaptırımlar uyguladığı Tahran’a yardım etmeye çalışsa da çabalar sonuç vermedi.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçen yaz ABD ve İran liderleri arasında çeşitli diyaloglara zemin hazırlamaya çalışmıştı. İran’ın adımlarını nükleer anlaşmadan kademeli olarak çıkmak ve yükselişi artırmak yolunda atması ise Paris’in “İhtilaf Çözüm Mekanizması’nı” etkinleştirmeye gitmesine neden olmuştu. Ardından bunu Tahran’ın balistik programına yönelik güçlü eleştiriler izlemişti. Kısacası, iki taraf sürekli temastaydı. Fransa diplomasinin, Haziran’dan bu yana Tahran’da tutuklu olan Fransız araştırmacılar için yürüttüğü çabaların boşa çıkması ise ilişkilerin gerginliğini artırdı.

2 Şubat 2019’da Fransa’nın Nice şehrindeki havaalanına vardığı andan itibaren tutuklu bulunan İranlı mühendis Celal Ruhullah Nejad’ın davası nedeniyle bu gerilimin önümüzdeki haftalarda artması bekleniyor.

41 yaşındaki optik fiber uzmanı Nejad, ABD tarafından, muhtemelen askeri kullanıma dönüştürülecek cihaz ve sistemleri Birleşik Arap Emirlikleri üzerinden İran'a sokmaya çalışmakla suçlanıyor. Bu da ABD'nin İran'a uyguladığı ambargo yasalarına aykırı bir durum. Aynı zamanda ABD, Nejad’ın Devrim Muhafızları için çalıştığını öne sürüyor.

ABD’nin Süleymani suikastı, İran’ın Ayn el-Esed üssü üzerinden tepkisi gibi gelişmeler, Nejad’ın dosyasını daha hassas ve hararetli bir hale getirdi.

Geçtiğimiz 25 Mayıs’ta, Fransa'nın güneyindeki Aix-en-Provence şehrindeki temyiz mahkemesi, Ruhullah Nejad’ın teslim edilmesine karar vermiş ancak teslimin ancak Fransa Başbakanı Edouard Philippe’in alacağı karar ile gerçekleştirileceği belirtilmişti. Bu da bu kararın politik bir karar olacağı, sonuçlarının ise ciddiyet arz edeceği anlamına geliyor. Nejad’ın avukatı ise mahkemenin kararının iptali için kısa bir süre önce en yüksek yargı makamına itirazda bulunmuştu. Nihai kararın bu ayın sonlarında verilmesi bekleniyor. Necad’ın avukatları, ABD hukukunun suç saydığını Fransız hukukunun da suç saymamasını göz önünde bulundurarak çeşitli argümanlara başvuruyor.

Öte yandan, ABD’nin Nejad’ın ABD’ye verilmesi talebi siyasi bir arka planda gelirken, ABD-İran ilişkilerinin doğrudan savaşın eşiğine gelmesi de bu niteliği artırıyor.

Fransız kaynaklar, Paris için en iyi senaryonun yüksek yargı makamının temyiz kararını iptal etmesi olduğunu söylüyor. Önceki hüküm onaylandığı taktirde ise yetkililerin çıkmaza gireceği düşünülüyor. Zirâ bu meseledeki tek husus İran ile Fransa ilişkilerine etki edecek olması değil, aynı zamanda Fransa tarafının Tahran'ın kuzeyindeki Evin Hapishanesi’nde gözaltında bulunan iki akademisyen İran asıllı Fransız Fariba Adelhah ile Roland Marshall’ın kaderini de hesaba katması gerekiyor.

Adelhah ‘ulusal güvenliğe karşı komplo kurmak’, Marshall’ı ise ‘ulusal güvenliğe karşı gizli anlaşma yapmak’ suçlarından Haziran ayında gözaltına almıştı. Üst düzeyde yürütülen Fransız diplomatik çabalarına rağmen, Tahran bu iki akademisyeni serbest bırakmayı reddediyor. Zirâ İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Musevi, bu kişilerin henüz suçlu bulunduğunu vurgulayarak ‘İran yargı işlerine müdahale ettiği’ için Fransız tarafını eleştirmişti.

Fransız kaynakları, İran politikasının takas odaklı olduğunu vurguluyor. Zirâ 90’ların başında İran, Şah dönemindeki son başbakan ve Paris’e sığınan Şahpur Bahtiyar’ın suikastında rol oynamakla suçlanan Paris’teki Büyükelçilik tercümanı Vahid Gürcü’yü, Tahran’da casusluktan tutuklanan Fransız Büyükelçiliği diplomatı Paul Marie Toure ile takas etmeyi kabul etmişti.