نگاهی بر فیلم جوجو ربیت / جنگ هیچگاه کمدی نیست

جوجو ربیت یا همان جوجو خرگوشه، از جمله فیلم هایی ست که در مراسم اسکار امسال در شاخه های مختلفی کاندید شده بود و نهایتا جایزه ی بهترین فیلمنامه ی اقتباسی را از آن خود کرد. این نوشته یک نقد شخصی بر این فیلم است.

در دوران جنگ، دولت آلمان برای تضمین آرمان ها و اهداف خود، روی افکار و باورهای کودکان را از سنین پایین کار می کرد و به قول معروف بچه ها غالبا دچار "شست و شوی مغزی" می شدند. در فیلمِ جوجو ربیت، قهرمان داستان پسربچه آلمانی ده ساله ای به نام جوهانس بتزلر (جوجو) معرفی می شود که گویا پدرش در ایتالیا مشغول مبارزه است و او همراه مادرش، رزی بتزلر (با بازی درخشان اسکارلت جوهانسون) زندگی می کند.

داستان از آنجا آغاز می شود که جوجو برای آخرهفته به همراه هزار پسربچه و دختربچه ی دیگر همسن و سال خودش وارد یک اردوگاه آموزشی می شود، یکی از همان جبهه هایی که برای شست و شوی مغزی بچه ها ترتیب داده شده اند. در اردوگاه پسران جوان او را تشویق به پیچاندن گردن یک خرگوش و کشتن حیوان بخت برگشته می کنند، ولی جوجو خرگوش را فراری می دهد و خودش هم پا به فرار می گذارد، از اینجاست که سایر بچه ها با نام مستعار "جوجو خرگوشه" او را به باد تمسخر می گیرند و جوجو برای اثبات ترسو نبودنش، نارنجکی را به دست میگیرد و پس از پرتاب آن دچار سانحه می شود.

جوجو عمیقا به آدلف هیتلر علاقه دارد و ادعا میکند که آدلف، اولین دوست صمیمی اوست. و چه بسا که دروغ هم نمی گوید؛ او رفیقی خیالی با شکل و شمایلی مشابه آدلف هیتلر (با بازی کارگردان فیلم، تایکا وایتیتی) دارد که به خیال خودش او را در موقعیت های بغرنج و وحشتناک راهنمایی می کند!

جوجو که همچنان با عوارضِ سانحه ی پرتاب نارنجک دست و پنجه نرم میکند، خانه نشین شده و گاه گداری برای چسباندن اعلامیه های جنگی از خانه بیرون می رود. در یکی از همین روزها، متوجه می شود که مادرش، بدون اطلاع دادن به او، دختری یهودی را در خانه پناه داده و داستان اصلی از اینجا شروع می شود ...

هشدار! با وجود اینکه ژانر فیلم جوجو ربیت، کمدی-درام است، اما در بسیاری از سکانس ها مخاطب به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و حتی ممکن است با دیدن برخی صحنه ها به گریه بیفتید. شخصا فکر می کنم که فیلمی که به جنگ می پردازد نمیتواند سراسر طنز باشد. سکانس هایی وجود دارد که جوجو متوجه می شود که جنگ حقیقتا چیز خوبی نیست و علی رغم تصوراتی که از بدو تولد در ذهنش کاشته اند، آدلف هیتلر شخصیت کامل و برازنده ای نمیتواند باشد. متوجه می شود که یهودی ها هیولاهایی وحشی و آدم خوار نیستند و به اندازه مردمِ خودش حق زندگی دارند. اینها صحنه هایی دردناک و غم انگیز هستند که به هیچ وجه در دسته کمدی قرار نمی گیرند.

وایتیتی در انتخاب بازیگر، قطعا فوق العاده عمل کرده. از رومن دیویس ده ساله و شباهت عجیبش به اسکارلت جوهانسون گرفته تا سم راکول در نقش کاپیتان کی و توماسین مکنزی که نقش دختر فراری یهودی را بازی می کند. خود وایتیتی، نقش آدلف هیتلر را در تصورات جوجو بازی می کند. آدلفی که شباهت چندانی به هیتلری که ما از قبل می شناسیم ندارد. گاهی دست و پا چلفتی است و گاهی نظراتی غیرمنطقی و خنده دار می دهد.

اسکارلت جوهانسون، نقش مادری مهربان و فداکار را دارد که آشکارا عقایدش مخالف عقاید پسرش بوده و از جنگ و عواقب آن متنفر است. به شخصه فکر می کنم بازی جوهانسون در جوجو ربیت از بازی لارا درن در داستان ازدواج (که در اسکار امسال هردو کاندید دریافت جایزه بهترین نقش مکمل زن بودند) به مراتب بهتر است! در سکانسی، رزی صورتش را با خاکستر سیاه میکند و لباس مردانه می پوشد تا همزمان هم نقش پدر و هم نقش مادر را برای جوجو ایفا کند و این اوج قدرت بازیگری اسکارلت جوهانسون را نشان می دهد.

خود رومن دیویس، با توجه به سنش بازی قابل قبولی ارائه میدهد. در موقعیت های مختلفی مثل رویارویی اش با السا دختر یهودی یا وقتی مادرش را بابت پناه دادن به دخترک گناهکار میداند، مخاطب را به خوبی با خود همراه میکند.

علی رغم تمام این نقاط قوت، گمان میکنم وایتیتی قابلیت شاخ و برگ دادن بیشتری به داستان داشته و از این شانس استفاده نکرده. برای مثال، در ابتدای داستان متوجه میشویم خواهر جوجو قبلا از دنیا رفته و در زمان حیاتش یکی از دوستان نزدیک السا بوده. اما هیچ وقت نمیفهمیم که چرا از دنیا رفته یا السا دقیقا چطور سر از خانه ی جوجو و مادرش درآورده؟

هیچ وقت نمیفهمیم که چرا کاپیتان کی هنگام تفتیش خانه به جوجو و السا کمک می کند، یا نقش پدر جوجو دقیقا چیست؟ سوالاتی از این دست در روند فیلم در ذهن مخاطب شکل می گیرند، اما نه به قدری که آزاردهنده باشند.

جوجو ربیت فیلم خوبی است و نمره قابل قبولی هم از IMDb دریافت کرده. در مراسم اسکار امسال هم خوش درخشید و به عقیده من، لیاقت کافی برای دریافت جایزه بهترین فیلم نامه اقتباسی را هم داشت.

این فیلم با روایتی داستانی و فراز و فرودهای بجا و بازیگران فوق العاده، می تواند هم مخاطب عام و هم مخاطب حرفه ای سینما را مجذوب کند. پیشنهاد می کنم که اگر تا پیش از این از فیلم های "هتل بزرگ بوداپست" و "مون رایز کینگدام" لذت برده اید، این فیلم را هم تماشا کنید. پشیمان نخواهید شد.