Bezoekers Choral Evensongs: van ChristenUnie tot GroenLinks

Choral Evensongs trekken niet alleen christelijke, maar ook seculiere bezoekers. Zij willen vooral schoonheid en spiritualiteit ervaren. Die conclusie klonk donderdag in de Lutherse Kerk te Utrecht.

Dr. Hanna Rijken presenteerde tijdens een symposium de resultaten van haar postdoconderzoek ”Choral Evensong Experiences”. Daarbij was ook dr. Kathryn King van de Britse Oxford University aanwezig, die eenzelfde onderzoek in Engeland heeft uitgevoerd.

Dr. Rijken, theoloog en musicus, promoveerde in 2017 op een proefschrift waarin ze beschreef hoe de anglicaanse vespervieringen in Nederland voet aan de grond kregen. Dat gebeurde omstreeks 1980 toen de Schola Davidica in Utrecht en het Roder Jongenskoor de evensongs in Engelse stijl gingen uitvoeren. Choral Evensongs verheugen zich momenteel in Engeland en Nederland in een toenemende populariteit.

Vervolg

Het nu gehouden onderzoek is een vervolg op haar promotiestudie. Dr. Rijken zocht vooral antwoorden op de vraag wie naar deze evensongs komen en waarom mensen dat doen. Door het gelijksoortige en gelijktijdige onderzoek in Engeland zijn de uitkomsten vergelijkbaar. Beide onderzoekers stelden begin 2019 een vragenlijst op. De Engelse lijst werd door 2000 respondenten ingevuld, de Nederlandse door 500. Dr. Rijken deed in december 2019 aanvullend onderzoek onder bezoekers van Festivals of Lessons and Carols in Nederland. In totaal deden aan haar onderzoeken 850 respondenten mee.

Een belangrijke conclusie van beide studies is dat er veel overeenkomsten bestaan tussen bezoekers in Engeland en Nederland. Ze zijn beide hoog opgeleid: ongeveer 90 procent heeft een hbo-opleiding of hoger. De muziekvoorkeur in beide landen gaat vooral uit naar klassieke muziek en kerkmuziek. Verder maken de meeste bezoekers zelf muziek.

Verschillen

Er zijn ook verschillen. In tegenstelling tot de bezoekers in Engeland vertonen die uit Nederland op het gebied van kerkelijkheid grote verschillen. Ongeveer een derde van de respondenten gaf aan nooit of zelden op zondag een kerk te bezoeken. Evenveel bezoekers gaan iedere zondag één keer naar de kerk. Het laatste derde gedeelte gaat twee keer naar de kerk op zondag. Deze bezoekers moeten vooral in de gereformeerde gezindte gezocht worden.

Opmerkelijk is de politieke voorkeur van de bezoekers: de meeste stemmen kregen ChristenUnie en GroenLinks. Dr. Rijken concludeerde dat de muziek en de liturgie van de evensong een verbindende factor zijn. „Muziek is de brug tussen het heilige en het seculiere.”

De onderzoeker wees erop dat veel bezoekers een „hunkering naar schoonheid en spiritualiteit” hebben. De schoonheid wordt gevonden in de evensongs met muziek van hoge kwaliteit. „Velen zoeken een moment van verstilling in de hectiek van elke dag.”

Dr. Rijken haalde een respondent aan die schreef: „Zingend geloof ik veel meer dan wanneer ik nadenk.” Een ander had het over „een Godservaring die ik zonder evensong niet zou hebben.” De kerken zouden hierop kunnen inspelen „door tijdens de zondagse kerkdiensten aandacht te hebben voor muziek van hoge kwaliteit en voor stilte.”

Waarde

Dr. Jonathan Arnold, schrijver van het boek ”Music and faith, conversations in a post-secular age”, sprak tijdens het symposium over de waarde van muziek voor iedereen. De muziek, onder andere van de Choral Evensongs, zou volgens hem een rol kunnen spelen in het bereiken van mensen die niet naar de kerk gaan. Velen van deze groep zijn wel degelijk spiritueel, aldus dr. Arnold: „Zij zoeken een doel in hun leven. De muziek kan de lege plaats opvullen.”

De kerk moet volgens hem oog hebben voor de behoeften van mensen op het gebied van „impliciete religie. Door de muziek wordt de christelijke boodschap op impliciete manier bij de mensen gebracht. Je kunt het Evangelie vertellen, maar ook door middel van muziek communiceren. God kennen gebeurt met meer dan alleen het verstand.”

Dr. Rijken presenteert in haar onderzoek ook de top drie van meest geliefde carols in Nederland. Het zijn: ”Once in royal David’s city”, ”Hark! The herald angels”, en ”The Lamb”. De drie meest geliefde evensongcomponisten zijn in Nederland: Henry Purcell, John Rutter en Thomas Tallis. Onder meer van laatstgenoemde was ’s avonds muziek te beluisteren tijdens een Choral Evensong & Pub in de Domkerk, gezongen door het Kampen Boys Choir.