Co-Athens: Μόνιμοι κάτοικοι και πρόσφυγες παίρνουν την Αθήνα στα χέρια τους

Μια νέα πρωτοβουλία του δήμου Αθηναίων με δράσεις-παρεμβάσεις στις γειτονιές της Αθήνας, που θα γίνουν συνεργατικά από πρόσφυγες και πολίτες, δηλαδή παλιούς και νέους κατοίκους της πόλης.

Το co-Athens είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα νέα πρωτοβουλία του συνΑθηνά του δήμου Αθηναίων, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού πιλοτικού προγράμματος ένταξης Curing the Limbo, η οποία ουσιαστικά αποτελείται από χρηματοδοτούμενες δράσεις-παρεμβάσεις στις γειτονιές της Αθήνας που θα γίνουν συνεργατικά από πρόσφυγες και πολίτες, δηλαδή παλιούς και νέους κατοίκους της πόλης.

Τα συνεργατικά σχήματα που θα επιλεγούν για να υλοποιήσουν δράσεις προς όφελος της γειτονιάς τους θα λάβουν χρηματοδότηση από 10.000 έως 20.000 ευρώ, καθώς και συμβουλευτική υποστήριξη καθ' όλη τη διάρκεια του προγράμματος, από το στάδιο διαμόρφωσης της αρχικής ιδέας έως την πραγματοποίησή της.

Αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες, μιλήσαμε με τη Μελίνα Δασκαλάκη, εντεταλμένη δημοτική σύμβουλο Υποστήριξης και Κοινωνικής Ένταξης Μεταναστών και Προσφύγων και πρόεδρο της ΕΑΤΑ Α.Ε.

Η ανθρωπογεωγραφία των συμμετεχόντων και η πορεία εξέλιξής τους μέσω των δράσεων του προγράμματος θα προσφέρουν πολλά γόνιμα συμπεράσματα, χρήσιμα για την πολιτική ένταξης του δήμου Αθηναίων, αλλά και για άλλους δήμους στην Ελλάδα ή σε ευρωπαϊκές πόλεις που υλοποιούν αντίστοιχες δράσεις ένταξης.

— Πείτε μας δυο λόγια για το Curing the Limbo;

Το Curing the Limbo είναι ένα πιλοτικό πρόγραμμα του δήμου Αθηναίων που υλοποιείται από την Εταιρεία Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής Αθηνών (ΕΑΤΑ), με τη στρατηγική συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών και δυο διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων, της Catholic Relief Services (CRS) και της International Rescue Committee (IRC). Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης μέσω της Πρωτοβουλίας Αστικές Καινοτόμες Δράσεις (UIA), με στόχο τη δημιουργία ενός καινοτόμου μοντέλου ένταξης των προσφύγων στην πόλη.

Το πρόγραμμα επιδιώκει να προτείνει τρόπους ένταξης που βασίζονται στη γνωριμία, την αλληλεπίδραση και τον κοινό σχεδιασμό δράσεων μεταξύ κατοίκων της πόλης και προσφύγων που ξεκινούν τη ζωή τους εδώ. Φέρνοντας σε επαφή τους δύο πληθυσμούς, ντόπιο και προσφυγικό, δημιουργούμε εξαρχής μια δυναμική ένταξης στις γειτονιές της πόλης.

Με το Curing the Limbo οι συμμετέχοντες ενήλικοι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες παρακολουθούν μαθήματα γλωσσών, δημιουργικής έκφρασης και νέων τεχνολογιών, ενοικιάζουν σπίτι υπογράφοντας συμβόλαιο στο όνομά τους, μέσω του νέου μοντέλου οικονομικά προσιτής κατοικίας με τη συμμετοχή ιδιωτών-ιδιοκτητών ακινήτων, ενισχύουν τη θέση τους στην αγορά εργασίας και διασυνδέονται με ομάδες ενεργών πολιτών στις γειτονιές της Αθήνας. Μαζί, λοιπόν, οι πρόσφυγες και οι κάτοικοι της πόλης δραστηριοποιούνται, συνεργάζονται και συνυπάρχουν.

— Τι προσπαθείτε να επιτύχετε με αυτό και με ποιο τρόπο;

Το πρόγραμμα, όπως σας είπα, είναι πιλοτικό. Αυτό σημαίνει ότι ο πρωταρχικός στόχος του δεν είναι τόσο να καλύψει μεγάλες ομάδες προσφύγων, όσο να καταδείξει ποιες ενταξιακές πρακτικές και δράσεις φέρνουν αποτέλεσμα, ποιες αναπτύσσουν μεγαλύτερη δυναμική και ποιες παράγουν καλύτερες προϋποθέσεις ένταξης. Μέσω του Curing the Limbo, ο δήμος Αθηναίων διερευνά τον ρόλο της πόλης στο στρατηγικό σχεδιασμό και τη διαχείριση σύγχρονων θεμάτων που εμπίπτουν στη θεσμική του αποστολή. Ο στόχος μας λοιπόν είναι να απαντήσουμε πειστικά στις προκλήσεις της αστικής καθημερινότητας με βιώσιμο –οικονομικά και επιχειρησιακά– τρόπο. Παράλληλα αναζητούμε και ένα μοντέλο που θα μπορεί να λειτουργεί στην κλίμακα των ευρωπαϊκών πόλεων εν γένει και θα αφορά στην ένταξη πληθυσμών, όχι μόνο προσφυγικών.

— Πως ήταν η συμμετοχή από την πλευρά των προσφύγων; Δώστε μας κάποια στοιχεία.

Η ανταπόκριση ξεκίνησε δειλά και εξελίχθηκε σε ενθουσιώδη. Πριν από περίπου έναν μήνα, στα τέλη του 2019, το πρόγραμμα είχε κιόλας καλύψει τον βασικό κορμό συμμετεχόντων. Η διαδικασία επικοινωνίας και προσέλκυσης προσφύγων άρχισε το φθινόπωρο του 2018, μέσα από τις δομές φιλοξενίας του δήμου, όπως ο Ελαιώνας, αλλά και τα συνεργαζόμενα προγράμματα στέγασης, όπως το ΕΣΤΙΑ, που υλοποιούνται κι αυτά από την ΕΑΤΑ, με τη χρηματοδότηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, και με τη σύμπραξη διεθνών και ελληνικών ΜΚΟ.

Επί του παρόντος το πρόγραμμα αριθμεί 280 εγγεγραμμένους πρόσφυγες που είτε έχουν ολοκληρώσει είτε συνεχίζουν να μετέχουν σε κάποιες από τις δράσεις μας. Οι συμμετέχοντες προέρχονται από 20 διαφορετικές χώρες.

Η ανθρωπογεωγραφία των συμμετεχόντων και η πορεία εξέλιξής τους μέσω των δράσεων του προγράμματος θα προσφέρουν πολλά γόνιμα συμπεράσματα, χρήσιμα για την πολιτική ένταξης του δήμου Αθηναίων, αλλά και για άλλους δήμους στην Ελλάδα ή σε ευρωπαϊκές πόλεις που υλοποιούν αντίστοιχες δράσεις ένταξης.

— Πείτε μας μια ιστορία που ξεχωρίζετε εσείς προσωπικά από αυτό τον τελευταίο χρόνο.

Κάθε πρόσφυγας είναι και μια ξεχωριστή ιστορία. Όπως οι 11 μαθητές του Curing the Limbo που πέρασαν με επιτυχία τις εξετάσεις ελληνομάθειας του υπουργείου ή η 28χρονη Σαχνάζ που παρακολούθησε ένα καλλιτεχνικό εργαστήριο κι ανακάλυψε πως η ζωγραφική είναι το ιδανικό για αυτήν μέσο έκφρασης, κι εμείς τη δικτυώνουμε με εικαστικές πρωτοβουλίες. Κι ακόμα, οι μαθητές που δημιούργησαν το δικό τους cookbook με παραδοσιακές συνταγές από τις χώρες τους, εξασκώντας την αγγλική γλώσσα σε συνεργασία με το μάθημα φωτογραφίας του Curing the Limbo ή οι 22 πρόσφυγες που συνεργάστηκαν με τοπικές πρωτοβουλίες πολιτών για να καταγράψουν στιγμές από τη ζωή στην Αθήνα. Το υλικό το οποίο παράχθηκε μέσα από εργαστήρια φωτογραφίας, ανώνυμες προφορικές συνεντεύξεις και εμψυχωτικά εργαστήρια αποτέλεσε το περιεχόμενο δημόσιας έκθεσης με τίτλο «Αθήνα, η νέα μου γειτονιά» η οποία ταξίδεψε και εγκαταστάθηκε σε διαφορετικά δημόσια σημεία της πόλης και μας διηγήθηκε τη ζωή της Αθήνας μέσα από τη ματιά ενός νέου της κατοίκου.

— Πόσοι πρόσφυγες υπολογίζετε ότι διαμένουν στον δήμο Αθηναίων; Σε ποιες γειτονιές; Ποια είναι τα μεγαλύτερα ζητήματα που τους απασχολούν;

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Αττική διαμένουν συνολικά 15.000-20.000 πρόσφυγες σε διάφορες δομές και κατοικίες. Στην Αθήνα η ΕΑΤΑ και ο δήμος Αθηναίων διαθέτουν ακριβείς αριθμούς για τις δομές που οι ίδιοι διαχειρίζονται: 1.562 άτομα φιλοξενούνται στο πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ σε διαμερίσματα και 1.900 στον Ελαιώνα. Τα διαμερίσματα είναι διάσπαρτα σε πολλές γειτονιές. Ο δήμος Αθηναίων φροντίζει ώστε τα διαμερίσματα να μην επιλέγονται σε ήδη επιβαρυμένες περιοχές.

Να πω, στο σημείο αυτό, ότι ένας από τους λόγους που η διαχείριση του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος γίνεται με επιτυχία από τους δήμους είναι ακριβώς αυτός, ότι οι δήμοι σχεδιάζουν την εγκατάσταση των προσφύγων λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε γειτονιάς και τις ανάγκες των κατοίκων της.

Σύμφωνα με μια πολύ πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, αλλά και από τη δική μας εμπειρία βλέπουμε ότι στην πλειονότητά τους οι πρόσφυγες ενδιαφέρονται να βρουν δουλειά και στα σχέδιά τους είναι να μετεγκατασταθούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Κατά την εδώ παραμονή τους τούς απασχολούν ιδίως οι γραφειοκρατικές διαδικασίες και η εκμάθηση της ελληνικής και αγγλικής γλώσσας. Σημαντικό επίσης για αυτούς είναι να αισθάνονται χρήσιμοι και ζωντανοί, και όχι αποκλεισμένοι από κάθε μορφή δραστηριότητας στην γειτονιά.

— Πάμε και στο co-Athens, ποια είναι η ιδέα πίσω από αυτό;

Το co-Athens αποτελεί την ουσία του Curing the Limbo, το οποίο ξεχώρισε ανάμεσα σε συνολικά 206 προτάσεις από 21 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακριβώς γιατί προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο ένταξης προσφύγων στη ζωή της πόλης: ενεργοί πολίτες, αναγνωρισμένοι πρόσφυγες και τοπική αυτοδιοίκηση συνεργάζονται για τη βελτίωση των γειτονιών της Αθήνας, δημιουργώντας παράλληλα συνέργειες που γεφυρώνουν χάσματα μεταξύ των διαφορετικών πληθυσμών της πόλης, προάγοντας το κοινό όφελος, καλλιεργώντας μια νέα κουλτούρα για τη δημόσια σφαίρα.

Πρόκειται για μια ενέργεια που παρότι προετοιμάζουμε εδώ και αρκετό καιρό, επισήμως μόλις ξεκίνησε με την ανοιχτή πρόσκληση που απεύθυνε η Εταιρεία Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής του Δήμου Αθηναίων (ΕΑΤΑ) προς τους ενεργούς πολίτες της Αθήνας, ώστε να καταθέσουν το ενδιαφέρον τους να συνεργαστούν με τους πρόσφυγες του Curing the Limbo και να υλοποιήσουν δράσεις προς όφελος της πόλης που θα λάβουν χρηματοδότηση και υποστήριξη.

Αξίζει να αναφέρουμε πως μέχρι να φτάσουμε στο co-Athens, από την έναρξή του, εδώ και ενάμιση χρόνο, το Curing the Limbo μαζί με το συνΑθηνά, τη βραβευμένη πλατφόρμα του δήμου Αθηναίων για την κοινωνία των πολιτών, έχει χαρτογραφήσει ανάγκες και επιθυμίες κατοίκων σε διαφορετικές γειτονιές της Αθήνας. Έχει επίσης συνεργαστεί με πάνω από 130 ομάδες ενεργών πολιτών που ήδη είναι ορατές έξω στην πόλη και δρουν καθημερινά για τη βελτίωσή της, ενώ συγχρόνως έχει συνδέσει πάνω από 130 συμμετέχοντες πρόσφυγες με αντίστοιχες κοινωφελείς πρωτοβουλίες στην πόλη, προετοιμάζοντας ενεργούς πολίτες και πρόσφυγες για τη συνάντησή τους στα εργαστήρια του co-Athens.

— Δώστε μας κάποια παραδείγματα από τις συνέργειες που ήδη βλέπετε να σχηματίζονται μεταξύ προσφύγων και μόνιμων κατοίκων.

Είναι πολύ νωρίς ακόμη για να φανταστούμε τις συνέργειες που θα σχηματιστούν μέσα από το co-Athens. Γνωρίζουμε όμως, από τη μέχρι τώρα εμπειρία μας, ότι τόσο οι πρόσφυγες, όσο και οι κάτοικοι της πόλης έχουν μεγάλη ανάγκη να συνδεθούν με τη γειτονιά τους και να συνομιλήσουν για τις κοινές τους ανάγκες. Την ίδια στιγμή έχουμε εντοπίσει κοινά ενδιαφέροντα και δεξιότητες που μπορεί να οδηγήσουν στη γέννηση συνεργατικών δράσεων. Έτσι προσδιορίσαμε και τις βασικές θεματικές κατηγορίες που περιγράφει η ανοιχτή πρόσκληση του co-Athens, και είναι:

- Παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο

- Προώθηση του τοπικού τουριστικού προϊόντος

- Πολιτιστικές δράσεις γειτονιάς

- Δράσεις αθλητισμού και ευεξίας

- Δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος

- Καθαρισμός και ανάδειξη επιφανειών-προσόψεων κτιρίων

— Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα της δράσης;

Η προθεσμία για την εκδήλωση ενδιαφέροντος για συμμετοχή στο co-Athens έληξε στις 3 Φεβρουαρίου 2020, ενώ στη συνέχεια τα σχήματα που θα προκριθούν θα γνωρίσουν και θα συνδεθούν με τους πρόσφυγες για να δημιουργήσουν από την αρχή καινοτόμες ιδέες για παρεμβάσεις στην πόλη, κάποιες από τις οποίες θα χρηματοδοτηθούν. Εκτιμούμε ότι η υλοποίηση των χρηματοδοτούμενων δράσεων θα ξεκινήσει το καλοκαίρι 2020 και αναμένουμε να δούμε ολοκληρωμένα αποτελέσματα στην πόλη μέχρι τον Φεβρουάριο του 2021. Ελπίζουμε ότι κάποιες από τις δράσεις θα συνεχίσουν και μετά το πέρας του προγράμματος Curing the Limbo, προσφέροντας βιώσιμες λύσεις στις γειτονιές της Αθήνας.