In sommige Afrikaanse landen drinken mannen aan de borst en dat gaat ten koste van de baby

In Oeganda is het een groot taboe om over te spreken, maar het lijkt een verontrustende trend: mannen die aan de borst gaan bij hun vrouw en de melk ten koste van hun baby drinken. De baby raakt zo ondervoed.

“Vroedvrouwen begonnen eerst beschaamd te giechelen toen we ernaar vroegen en ontkenden deze praktijk”, zegt Rowena Merritt van de Universiteit van Kent. “Toen we zeiden dat we onderzoek deden in opdracht van de minister van volksgezondheid van Oeganda kwamen de verhalen los. Een vroedvrouw vertelde over een vrouw met gescheurde tepels. Een baby kon dat niet doen. De vrouw erkende uiteindelijk dat het haar man was die steeds moedermelk kwam zuigen.”

Uit een verkennend onderzoek van de Oegandese Kyambogo Universiteit en de Britse Universiteit van Kent blijkt dat het een gewoonte is die veel voorkomt op het platteland. “Er is grote schaamte over en het wordt het liefst binnenskamers gehouden”, zegt onderzoeker Peter Rukundo van de Kyambogo Universiteit in Kampala over de telefoon. Duidelijk is het inmiddels voor beide wetenschappers dat het niet om enkele incidenten gaat. En dat deze praktijk niet alleen in Oeganda voorkomt. 

Flesvoeding voor het kind

De minister van volksgezondheid van Oeganda, Sarah Opendi, kaartte het probleem in 2018 aan in het parlement. Dit was de aanleiding voor het onderzoek van beide universiteiten. “We spraken met vroedvrouwen, gezondheidswerkers, betrokken mannen, vooral met bodaboda-rijders (taxichauffeurs op de motor) en vrouwen in het plattelandsdistrict Buikwe, noordoostelijk van Kampala.”

Merritt haalt nog een voorbeeld aan van een andere vroedvrouw. “Zij kreeg een baby in haar praktijk die behoorlijk ondervoed was en diarree had. Ze was verbaasd dat de baby met borstmelk zo mager kon zijn. Toen bleek de man flesvoeding voor het kind te kopen en zelf alle borstmelk te drinken.”

Naast ondervoeding van baby’s is de diarree een probleem. Mannen die aan vrouwelijk tepels zuigen ­laten er schadelijke bacteriën op achter voor het kind. “Het is een hygiënisch probleem en het zorgt voor infecties bij baby’s”, zegt Rukundo.

De onderzoekers spraken ook vaders die het zelf deden of zeiden dat hun vrienden het doen. De mannen legden deze praktijk eerst uit als iets positiefs waarmee ze hun vrouw hielpen, zegt Merritt. Ze wilden hun vrouw van de pijnlijk gezwollen borsten afhelpen, waar te veel melk in zou zitten, of de stroom melk na de geboorte op gang brengen.

“Sommigen vergeleken hun vrouw met een melkkoe die je ook moet stimuleren om meer melk te produceren.” Merritt is nog steeds verbaasd over deze verklaring. “Het geeft de verhouding tussen mannen en vrouwen goed weer.”

Verontrustend genoeg

“Als je doorvroeg, bleken er andere redenen aan ten grondslag te liggen. Mannen zien de borsten van hun vrouw als hun bezit. Ze voelen zich verwaarloosd, genegeerd door hun vrouw, zo vlak na de geboorte van de baby. Borstvoeding krijgen wordt door mannen als ontspannen ervaren en de melk als lekker warm en zoet”, vertelt Merritt vanuit Kent.

Volgens Rukundo speelt de ongelijkheid tussen man en vrouw op het Oegandese platteland een rol. “Een vrouw durft geen nee te zeggen tegen haar man. Het is ook een kwestie van opleiding. Het zijn vaak laagopgeleide mensen bij wie dit gebeurt, die over weinig kennis beschikken.” Zo doet de fabel de ronde dat borstmelk hiv en aids geneest. Ook tegen allerlei andere ziekten zou het helpen.

De mate waarin het gebeurt moet onderwerp worden van een nationaal onderzoek. Maar beide wetenschappers zijn er niet gerust op. “Ik krijg de indruk dat het een wijdverbreide praktijk is op het platteland”, zegt Rukundo. “Het lijkt ook niet beperkt tot Oeganda alleen, maar het komt aan de hele oostkust van Afrika voor.” Merritt bevestigt dit. “De Oegandese minister van volksgezondheid sprak hierover met haar Zuid-Afrikaanse collega. Die vertelde haar dat het probleem in zijn land ook bekend is.”

Hoe diepgeworteld de praktijk is en hoelang deze al voorkomt, is uit het onderzoek nog onvoldoende gebleken. De huidige resultaten vindt Rukundo verontrustend genoeg. Hij wil zo snel mogelijk voorlichting in zijn land. “Er moet over gesproken worden.”

Merritt ziet meer in gedragsverandering. “Borstmelk drinken is een symptoom van gedrag dat je moet aanpakken. Het is niet zo complex: je doet het of niet. Het zit gelukkig nog niet in de cultuur ingebakken, zoals genitale verminking van vrouwen, maar het moet wel snel veranderen voordat het cultuur wordt.”