Νεκροί οι εγκληματίες, αλλά ζωντανές οι αιτίες

Εβδομήντα πέντε χρόνια από την απελευθέρωση του Αουσβιτς, η καταδίκη του Ολοκαυτώματος είναι ομόθυμη. Ούτε οι νεοναζιστές τολμούν να το υπερασπιστούν. Απλά το αρνούνται. Οταν απελευθερώθηκαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, λέγεται ότι ο Αϊζενχάουερ ζήτησε να τραβήξουν φωτογραφίες γιατί θα ήταν αδύνατον στο μέλλον να γίνει πιστευτή τόση φρίκη.

Το Ολοκαύτωμα καταδεικνύει τη ριζική διαφορά ανάμεσα στον ναζισμό και άλλα αυταρχικά καθεστώτα. Ανέκαθεν οι εξουσίες κατέφευγαν στο έγκλημα. Η Ισαβέλλα τις Ισπανίας έστειλε στην πυρά της Ιεράς Εξέτασης Εβραίους, πιθανότατα για να καρπωθεί τις περιουσίες τους, αλλά τους έδωσε την ευκαιρία να εγκαταλείψουν την Ισπανία. Από τον Αγαμέμνονα μέχρι τον Στάλιν, τον Πινοσέτ ή τον δικό μας Παπαδόπουλο, η εξουσία επιβάλλεται με βία σε βάρος αντιφρονούντων. Αν ωστόσο η βία υπήρξε μέσον επιβολής εξουσίας, αντίθετα, για τον ναζισμό είναι θεμελιώδης σκοπός!

Ο ναζισμός δεν σκοτώνει μόνο αντιπάλους, αλλά όσους κρίνει ότι «περισσεύουν» στην αρία φυλή: Εβραίους, Σλάβους, ομοφυλόφιλους, κομμουνιστές. Εξόντωσε σε βιομηχανική κλίμακα ακόμα και μωρά παιδιά.

Σήμερα πολλοί αναθεματίζουν τον ναζισμό, αλλά δυστυχώς ομνύουν στις αιτίες που τον γέννησαν. Ακόμα και οι αντιφασίστες συχνά ξεχνάμε τις ρίζες του ναζισμού:

• Τον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό, που γέννησε το Κραχ του '29. Τα αδύναμα κράτη που γεννήθηκαν με τη διάλυση των αυτοκρατοριών στάθηκαν ανίκανα να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη ύφεση. Οι νεότευκτες πολυκομματικές κυβερνήσεις ήταν ασταθείς και όμηροι δημαγωγών. Ετσι, γεννήθηκε η νοσταλγία για αυτοκράτορες, που ελέω Θεού οδηγούσαν με πυγμή τους λαούς στο πεπρωμένο τους. Ο φίρερ δεν αποπλάνησε λαούς, ούτε ισχύει η ρατσιστική λογική ότι οι Γερμανοί έχουν στο αίμα τους τον ναζισμό. Ο Μουσολίνι, ο Φράνκο και ο δικός μας Μεταξάς κυριάρχησαν στους «ανοιχτόκαρδους» μεσογειακούς λαούς και το φιλοναζιστικό «Pourquoi» βοήθησε να πέσει η Γαλλία σαν χάρτινος πύργος.

• Ο κατακερματισμός των αυτοκρατοριών γέννησε εθνικισμούς και μειονότητες. Αγιάτρευτη πληγή ο ξεριζωμός των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Η συμπεριφορά των ντόπιων Ελλήνων προς τους ομοεθνείς και ομόθρησκους πρόσφυγες υπήρξε πολύ χειρότερη από τη συμπεριφορά των κατοίκων των νησιών μας προς τους σημερινούς πρόσφυγες. Εχω προσωπική εμπειρία των ύβρεων που δεχόταν, μέχρι και τη δεκαετία του '70, η ποντιακής καταγωγής μητέρα μου, που μεγάλωσε στον Ασύρματο. Τα ίδια συνέβησαν στην Κεντρική Ευρώπη και στα Βαλκάνια.

Δυστυχώς, οι ίδιες αιτίες ξαναζωντανεύουν σήμερα:

• Το καλοκαίρι του '44, εκπρόσωποι των Συμμάχων συνομολόγησαν στο Μπρέτον Γουντς να αποφύγει η ανθρωπότητα τις οικονομικές συνθήκες που γέννησαν τον ναζισμό. Δυστυχώς, με αφορμή την πετρελαϊκή κρίση, αλλά και την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι οικονομικές ελίτ κατεδάφισαν τις συμφωνίες του Μπρέτον Γουντς. Ο ανεξέλεγκτος καπιταλισμός-καζίνο είναι ξανά ελεύθερος να επιδοθεί στη «δημιουργική καταστροφή». Ακόμα και όταν δεν ξεσπούν κρίσεις, ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός τις δημιουργεί, όπως γέννησε την κατάρρευση των «τίγρεων της Ασίας» ή τον πόλεμο στο Ιράκ. Η Ναόμι Κλάιν στο «Δόγμα του Σοκ» περιγράφει με ντοκουμέντα τη δημιουργική καταστροφή.

• H καταπίεση εθνοτικών-θρησκευτικών-γλωσσικών μειονοτήτων σε κάποιες χώρες είναι μικρός κυματισμός μπροστά στο προσφυγικό τσουνάμι που θα γεννήσει η κλιματική κρίση. Κατά τον ΟΗΕ, οι κλιματικοί πρόσφυγες θα ξεπεράσουν τα 100 εκατομμύρια. Αν μερικές χιλιάδες πρόσφυγες γεννάνε φαινόμενα Τραμπ, Ορμπαν, Brexit ή απειλούν την ηγεμονία της Μέρκελ, ας αναλογιστούμε το φαινόμενο τα επόμενα 50 χρόνια.

Ο πονηρός διαχωρισμός των ροών σε «μετανάστες» ή «πρόσφυγες», που υιοθετεί και η Ν.Δ., είναι απαράδεκτος και ατελέσφορος. Θεωρείται «πρόσφυγας» αυτός που τεκμηριώνει ότι απειλείται από πόλεμο ή κάποιο καθεστώς, αλλά όχι αυτός που το χωράφι του ερημοποιήθηκε και δεν βρίσκει νερό για να πιει. Η πείνα και η δίψα είναι χειρότερες από τις βόμβες. Ο ΟΗΕ ορθά μιλά για κλιματικούς πρόσφυγες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2019, εάν όλοι οι άνθρωποι κατανάλωναν όσο οι Ελληνες δεν θα αρκούσαν οι πόροι δύο πλανητών. Ο νεοφιλελευθερισμός, που εξελίσσεται στο πιο σπάταλο οικονομικό σύστημα στην ιστορία, γεννά το προσφυγικό τσουνάμι.

Με ζωντανές τις αιτίες που γέννησαν τον ναζισμό, έχουμε δύο επιλογές:

Α) Είτε ακολουθούμε τη λογική Ορμπαν-Σαλβίνι-Τραμπ, δηλαδή τη λογική που θέλει, για να ζούμε εμείς καλύτερα, εκατομμύρια άνθρωποι «να πάνε να πνιγούν» (κυριολεκτικά όταν αναφερόμαστε στη Μεσόγειο). Δεν διαφέρει σε τίποτα αυτή η λογική από εκείνη του Χίτλερ. Τότε δαιμονοποιήθηκαν Εβραίοι ή Σλάβοι, τώρα οι μελαψοί στις βάρκες. Β) Είτε αγωνιζόμαστε για ένα διαφορετικό οικονομικό σύστημα, που να σέβεται τον άνθρωπο και το περιβάλλον του. Ενα σύστημα που δεν σπαταλά πόρους σε μια καταναλωτική φούσκα, χωρίς παρασιτικούς κλάδους που στραγγαλίζουν την παραγωγική οικονομία. Ενα σύστημα που στηρίζεται στις απεριόριστες (και πάμφθηνες πλέον) ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που υπηρετούν τις ανάγκες μας και όχι στη μεγέθυνση της αξίας των μετοχών πετρελαϊκών κολοσσών.

Η βιώσιμη πράσινη οικονομία είναι παρούσα, εφικτή και εξαλείφει τη ναζιστική απειλή.

* μέλος των Οικολόγων Πράσινων, τ. αν. υπουργός