Artsen na het euthanasieproces: ‘Ik heb nu nog meer koudwatervrees bij psychisch lijden’

In de rechtszaal weerklonk langgerekt applaus, bij veel artsen thuis was het toch eerder een grote ‘oef’. De vrijspraak in het euthanasieproces kan de geladenheid ervan niet helemaal uitwissen, vrezen LEIF-artsen. ‘Deze zaak gaat het lijden van veel mensen verlengen.’

“Ik zat vannacht alle media af te schuimen, en kreeg al klamme handen omdat ik niet begreep waarom het zo lang duurde. Toen de vrijspraak eindelijk kwam, hoe absurd dit proces ook was, ging er toch een hele grote ‘oef’ over mijn lippen”, zegt huisarts François Pauwels. Van de zes artsen die we voor dit artikel spraken – sommigen erkend LEIF-arts, anderen eerder sporadisch belast met euthanasiedossiers – is er slechts eentje die niet letterlijk het woord ‘opluchting’ in de mond neemt. De helft van hen bleef donderdagnacht tot 1 uur op, toen rechtbankvoorzitter Martin Minnaert de verlossende woorden uitsprak voor artsen Jo Van Hove, Frank D. en Godelieve Thienpont: “Niet schuldig.”

Ondanks de vrijspraak, is het hele proces bij velen hard binnengekomen. “Deze zaak, op assisen, en alles wat daar wordt uitgesmeerd over de betrokkenen ... de voorbije weken waren voor mij getekend door een gevoel van onbehagen”, zegt psychiater Koen Titeca (AZ Groeninge), die nauw betrokken is bij de LEIF-opleiding. “Ik hoop dat het trieste en pijnlijke van dit mediaspektakel nu eindelijk mag stoppen.”

Het ‘spektakel’ is afgelopen, de naschok moet nog komen. De maatschappelijke geladenheid van het proces zindert namelijk fel door. In een bevraging van de Artsenkrant bij 776 artsen – voor de uitspraak – gaven acht op de tien artsen aan dat het proces van Tine Nys tot juridische onzekerheid heeft geleid, berichtte De Standaard op vrijdag. Ook via de LEIFlijn kwamen opvallend meer vragen binnen van zowel artsen als patiënten over lopende aanvragen, klinkt het. Om een impact te zien op de inschrijvingen van LEIF-opleidingen, is het voorlopig nog te vroeg.

Angst

Huisarts Ludo De Roo, 67 jaar op de teller en zeventien jaar LEIF-arts, had even voor het proces al beslist om geen adviezen meer te geven voor de hele regio, maar sloeg de voorbije weken verder aan het twijfelen over een lopende casus. De vraag naar levensbeëindiging van een patiënte met ernstige polypathologie – een combinatie van verschillende ernstige en ongeneeslijke aandoeningen – was al naar hem doorverwezen door de huisarts, die het er zelf moeilijk mee had. “Ik heb toen zelf ook gevraagd aan de familie om het uit te stellen tot na het proces. Ik heb ook om een extra advies gevraagd.” 

Hij zegt het meer dan eens: “Ik wil zoiets van z’n leven niet meemaken. Die artsen zijn toch maar afgeschilderd als gifmoordenaars.” Volgens De Roo zullen artsen “bij de minste psychische context” dossiers van zich afschuiven. “Ik heb sowieso nog nooit een dossier met psychisch lijden gehad, en ik moet zeggen dat ik nu nog meer koudwatervrees heb”, zegt een anonieme huisarts uit regio Tielt. “Ik merk dat heel wat collega’s diezelfde houding aannemen.”

Ook Pauwels merkt die directe impact in zijn omgeving: “De daver zit er serieus in.” Pauwels is momenteel betrokken bij een dossier met een psychische context waarbij de uitvoerende arts “duidelijk bang is dankzij dit euthanasieproces.” 

LEIF-arts Patrik Vankrunkelsven vreest dat de drempel vooral verhoogt voor de ‘doorsnee arts’ die slechts sporadisch in contact komt met euthanasievragen. “Zij worden bij zo’n akte sowieso al heel erg uit hun comfortzone gehaald, dan kan dit de druppel te veel zijn.” Thierry, een huisarts uit West-Vlaanderen die anoniem wenst te getuigen, deelt die vrees: “Ik zie in mijn regio dat de helft van de collega’s zo’n euthanasievraag al eens durft afschuiven onder het mom: ‘Ze sterven dan uiteindelijk toch vanzelf.’ Zij hebben er nu een argument bij om het blauwblauw te laten.”

Lijden verlengen

Volgt er dan niets goeds uit dit proces? Los van het leed voor de betrokkenen, lijkt het debat rond euthanasie wel op scherp gesteld. “Dat artsen door dit proces zorgvuldiger te werk zouden gaan, daar geloof ik geen fluit van”, zegt Pauwels. “Deze zaak gaat vooral het lijden van veel mensen verlengen, omdat artsen vragen doorschuiven of onnodig extra adviezen vragen.”

Toch zijn Vankrunkelsven en Titeca ervan overtuigd dat een goed debat aan de orde is. Niet meteen over een betere definitie van psychisch lijden, maar wel over zaken zoals de onafhankelijkheid van de arts of de transparantie van de Commissie Euthanasie. “Maar laat ons dat debat wel in alle deskundigheid voeren”, zegt Titeca, die volmondig beaamt wat zijn collega Joris Vandenberghe (KU Leuven) in 2018 in deze krant schreef: ‘de lat voor euthanasie in de psychiatrie moet hoger’. “Nu is dat gebeurd in de vorm van een resem korte opinietjes.”

“Vooral de manier waarop dit proces gevoerd is, kwam voor mij persoonlijk bikkelhard binnen. Je kan gerust stellen dat het geen juweel van een euthanasie was, maar er gaapt een grote kloof tussen ‘niet perfect’ en ‘moord’”, zegt ook Vankrunkelsven. “Dit moet een hel geweest zijn voor de betrokkenen.”

Terwijl zo'n euthanasiedossier helemaal geen hel hoeft te zijn, zegt Thierry. “Het vergt veel energie en het kruipt in je kleren. Maar als zoiets goed verloopt, geeft het een sereen en voldaan gevoel. Zeker als de familie goed betrokken is, de beslissing aanvaardt, en nadien zegt: ‘’t Is skwone gewist’.”