ABD'den İran Atom Enerjisi Kurumu ve Başkanı'na yaptırım

İran Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) ve Başkanı Ali Ekber Salihi’ye yaptırım uygulayan ABD, aynı zamanda Rusya, Çin ve Avrupalı ​​şirketlerin İran nükleer sahalarında çalışmaya devam etmelerine izin vererek Tahran'ın nükleer silah geliştirmesini zorlaştıracak.

ABD Hazine Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, İran Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) ve başkanı Ali Ekber Salihi’nin de yaptırım listesine dâhil edileceği bildirildi. Dolayısıyla Salihi’nin operasyonel kontrolünü elinde tuttuğu İran nükleer programının da bu karardan etkileneceği belirtildi.

Ali Ekber Salihi, 2009’dan bu yana IAEA Başkanı olarak görev yapan, İran rejiminin önde gelen liderleri arasında anılıyor. 2010-2013 yıllarında İran Dışişleri Bakanı olarak görev yapan Salihi, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve Enerji Bakanı Ernest Moniz ile nükleer anlaşmayı imzalamak için müzakere masasına oturmuştu.

ABD’li kaynaklar, Reuters'e verdikleri demeçte, Başkan Donald Trump yönetiminin, ABD hârici şirketlerin IAEA ile etkileşimde bulunmasını engelleyen yaptırımlara yeniden muafiyet uygulayarak bu şirketlerin işlerine devam etmesine izin vereceğini açıkladı.

Arak Ağır Su Reaktörü, Buşehr Nükleer Güç Santrali, Tahran'daki araştırma reaktörü ve diğer nükleer işbirliği girişimlerindeki nükleer silahların yayılmasını önlemek için muafiyetler 60 gün için yenilenecek.

Batılı bir diplomat, ABD Hazinesi ile Dışişleri Bakanlığı arasında bu konuyla ilgili görüş ayrılığının olduğunu, ancak Hazine Bakanlığı’nın galip geldiğini belirtti. Zirâ Dışişleri Bakanlığı yetkilileri, İran’a daha fazla yaptırım uygulamayı gerekli görürken Hazine yetkilileri ise nükleer silahların yayılmasının önüne geçmek için muafiyetlerin gerekli olduğu görüşündeydi. Muafiyetlerin uzatılmasına karşı olduklarını ifade eden birçok Cumhuriyetçi milletvekili, Rus devlet şirketlerinin muafiyetten feragat etmeden nükleer tedarik etmeye devam ettirilebileceklerini vurguladı. Senatörlerden Ted Cruz, Lindsey Graham, Tom Cotton ve Temsilci Elizabeth Cheney, bu muafiyetlerin iptal edilmesi talebinde bulundu.

ABD'nin İran Özel Temsilcisi Brian Hook ise dünkü açıklamasında, ABD’nin Rusya, Çin ve Avrupalı ​​şirketlerin İran nükleer sahalarında çalışmaya devam etmelerine izin vererek Tahran'ın nükleer silah geliştirmesini zorlaştıracağını bildirdi. Uluslararası toplumu İran'ın uranyum zenginleştirmesini önlemeye çağıran Hook, “İran, anlaşma uyarınca uranyum zenginleştirmenin sınırlarına ilişkin yükümlülüklerini ihlal etti. Dünya ülkelerinin neredeyse yarısı da aynı şekilde uranyum zenginleştiriyor; ancak terör sponsoru bir devletin bunu yapmasına izin verilmemeli” dedi.

Hook, aynı zamanda ABD yönetiminin kanser hastaları için tıbbi yardım ve ilaç sevkiyatını İsviçre arabuluculuğuyla İran'a ulaştırma sürecinin koordine edildiğini açıkladı. Hook, bunun ABD yaptırımlarının ülkede insani bir kriz yarattığı yönündeki İran suçlamalarına yanıt niteliğinde olduğunu belirtti. İran rejimini, yardım şirketlerini suiistimal etmekle ve karaborsada ilaç satmakla suçlayan Hook, sözlerine şu şekilde devam etti:

“İsviçre merkezli şirketlerin İran halkına bu tıbbi malzemeleri sağlayacağı finansal bir kanal oluşturmak için İsviçre’yle birlikte çalıştık. Zirâ İran rejimi, ilaç ve tıbbi malzemelere erişemiyor olmasının ABD’nin yaptırımlarından değil İran rejiminin kendisinden kaynaklandığını biliyor”

ABD, muafiyetlerin uzatılması kararıyla Avrupa ülkeleriyle karşı karşıya gelmekten kaçınıyor. Zirâ bu ülkeler, Avrupalı ​​şirketlerin İran'ın barışçıl nükleer programındaki çalışmalarının ABD'ye İran tarafından atılan nükleer adımları izleme olanağı sağladığını söylüyor. Kaynaklar, ABD’nin nükleer arzı konusundaki endişeler sebebiyle ABD Dışişleri Bakanlığı’nın söz konusu şirketlerin yaptırım muafiyetlerinin yenilendiğini belirtiyor. Zirâ muafiyetlerin kaldırılması, İran'ın barışçıl nükleer programında çalışan Rusya Atom Enerjisi Kurumu (Rosatom) başta olmak üzere Rus nükleer şirketlerini ABD yaptırımlarına maruz bırakacaktı. Aynı zamanda ABD’ye nükleer malzeme ve tıbbi malzeme satan Rosatom, ABD'nin nükleer reaktörlerinde kullandığı zenginleştirilmiş uranyumun yaklaşık yüzde 20'sini sağlıyor.

Irak hükümeti, ABD yabancı şirketlere verilen muafiyetleri sona erdirirse İran'ın doğal gaz ödemelerinin transferini durdurmakla tehdit etmişti. Irak Ticaret Bankası Başkanı Faysal El Haimus, bu muafiyetlerin durdurulmasının, arzının yaklaşık üçte birini İran’dan sağlayan Irak elektrik sektörü için yıkıcı sonuçlarının olabileceğini açıklamıştı. ABD, Irak'a İran gazı satın alabilmesi için son beş ay içinde bir dizi geçici muafiyet vermişti.