Column prof. dr. H. J. Selderhuis: CGK anno 1917

Een nieuwe film die onder de titel ”1917” de loopgravenoorlog van de Eerste Wereldoorloog in beeld brengt, trekt volgens de media volle zalen. Mogelijk daarom hoor ik predikanten en gemeenteleden de vergelijking maken tussen 1917 en de situatie in de Christelijke Gereformeerde Kerken. Er zijn twee partijen die zich met hun standpunten hebben ingegraven en die elkaar nu heftig beschieten. Er is wel veel schade maar zolang ieder in eigen loopgraaf blijft komt er geen oplossing.

Deze parallel zo te trekken is riskant als daarmee de indruk gewekt wordt dat het gewoon om twee standpunten gaat in een strijd die niemand wil en alleen verliezers kent. De overeenkomsten zijn er, zeker wat de schade betreft, maar als je die vergelijking maakt, dan toch ook in die zin dat het in 1917 ging om een oorlog die door één partij begonnen was, een partij die de vrede moedwillig verbrak, overeenkomsten bewust negeerde, en slachtoffers op de koop toenam om eigen macht te versterken?

1517. Misschien is het om bovenstaande juist niet verstandig de overeenkomst met 1917 te maken. Ik ga dan liever terug van 1917 naar 1517, dat ook voor de CGK het sleuteljaar is. De herontdekking van de boodschap van „een volkomen verzoening voor al onze zonden.” De theologie van het kruis tegenover de theologie van de glorie. Toen het ging om besef van schuld voor de Heere en genade van de Heere. Toen het ging om terug naar het Woord, dat helder en krachtig is. Toen echter ook onder het geweld van dit Woord dierbare tradities sneuvelden en Luther de bestaande kerkorde letterlijk in vlammen liet opgaan om opnieuw na te denken over wat de kerk van Christus is. Wie gereformeerd of reformatorisch –ooit synoniemen!– wil zijn, moet niet naar 1917 maar naar 1517.

1571. Een kleine verschrijving maakt van 1517 1571, maar dat is geen vergissing. 1517 loopt namelijk uit op 1571, toen in Emden de reformatorische kerk in Nederland als kerkverband georganiseerd werd. Daar vond men elkaar op basis van de Schrift en de belijdenis. Op die basis werden afspraken gemaakt. Dat die bindend waren hoefde men toen niet te zeggen. Dat sprak nog vanzelf want het ging om de kerk van Christus. Ligt niet het CGK-probleem –en wellicht dat van andere gereformeerde kerken– niet daarin dat onze zondige natuur ons eerder bij 1917 dan bij 1517 brengt?

Het jubileum van 1571 staat voor de deur; 450 jaar synode van Emden is een mooie aanleiding nu al het gesprek een laag dieper te voeren. Niet of je voor of tegen iets bent, maar of we met elkaar wel gereformeerd willen zijn. In Emden kwamen heel verschillende mensen bijeen, ieder vanuit een eigen reformatorische traditie. Het leek wel een CGK-synode! Maar ze vonden elkaar omdat ze uitspraken volledig achter de belijdenis te staan. Dan valt veel traditie weg, maar houd je wel een kerk over.