Wijzers ”Doom’s Day Clock” nog nooit zo dicht bij twaalf uur

Het aftellen naar brexit, had meer voeten in de aarde dan het aftellen op de ”Doom’s Day Clock”. Ten onrechte, vinden de klokkenluiders, want „we zijn de vijf voor twaalf voorbij.”

U hebt hem natuurlijk niet horen luiden, de Doom’s Day Clock, en dat is maar goed ook. Maar wel opmerkelijk, want aftellen naar twaalf uur gaat doorgaans met rumoer gepaard. Toch is dát wat er vorige week gebeurde: het ritueel aftellen naar middernacht, waarbij die twaalf nog net niet symbool staat voor het einde van de wereld, maar veel scheelt het niet. Niet voor niets is de klok vernoemd naar ”Doom’s Day”, Oordeelsdag.

Voor wie nog nooit van deze klok heeft gehoord: die tikt al sinds 1947 de minuten weg als maatstaf voor de toestand in de wereld. Naarmate die verslechtert, schuiven de wijzers op. Gaat het beter, dan worden ze teruggeschoven. Een bijzondere klok is het, want een team van trendwatchers bedient hem met de hand: ieder jaar stellen die vast of de wijzers voor- of achteruit moeten.

Let wel, we hebben hier niet te maken met een sektarisch clubje dat het einde van de wereld kan voorspellen. Eerder zijn hier gerespecteerde wetenschappers aan het werk die preventief willen waarschuwen: Pas op! Om serieus genomen te worden, denkt de groep kennelijk dat je grote woorden moet gebruiken en moet spreken van een „naderende oordeelsdag.” De heren en dames vergissen zich, want jaar in jaar roepen dat het „vijf voor twaalf” is, maakt je niet geloofwaardiger. Is het toeval dat het aftellen naar de brexit meer indruk maakte dan deze klok?

Initiatiefnemers zijn leden van het Amerikaanse ”Bulletin of the Atomic Scientists”, die zich na het einde van de Tweede Wereldoorlog zorgen maakten over de nucleaire wapenwedloop tussen de Verenigde Staten en de toenmalige Sovjet-Unie. Die hadden zoveel kernwapens op elkaar gericht, dat bij escalatie de wereld vele malen vernietigd zou worden. Het doemscenario van de klok was destijds niet ongegrond.

Sindsdien is er veel veranderd. Zijn om die reden de wijzers teruggezet? Vorige week bleek het omgekeerde: de wijzerstand was nog maar 100 seconden verwijderd van klokslag twaalf. Niet eerder waren we zo dichtbij een wereldwijde catastrofe!

De opnieuw begonnen nucleaire wapenwedloop –tussen de VS en Rusland, maar ook door initiatieven van Noord-Korea en Iran– was de grootste zorg van de groep klokkenluiders. Op een gedeelde eerste plaats stond klimaatverandering.

De argumenten die volgden troffen mij het meest: de internationale gemeenschap mist daadkracht om deze ontwikkelingen te stoppen. Het probleemoplossend vermogen van de wereld lijkt gereduceerd tot nul, en precies dat is zorgwekkend. Hoe dat komt? Allereerst doordat akkoorden –vaak moeizaam tot stand gekomen– met het grootste gemak worden opgezegd. De groep wijst onder meer op het klimaatakkoord van Parijs en op het nucleair akkoord met Iran. Impliciet hekelt ze daarmee de rol van Amerika’s president Trump, die deze deals opzegde. Een tweede oorzaak is de opmars van fakenews waardoor politieke besluitvorming ingrijpend kan worden gemanipuleerd.

Is zo’n doemklok nu het vanzelfsprekende symbool van deze zorgelijke toestand? Wat mij betreft niet. Ruil hem in voor een stuurloos schip op een woeste zee. Dan weet iedereen wat hem te doen staat: diplomatiek ingrijpen én richting geven.