Adolfo Natalini (1941-2020): Stadjers kozen massaal voor zijn Waagstraatcomplex

Niet iedereen was midden jaren negentig over Natalini's invulling van het Waagstraatcomplex te spreken - om het zachtjes uit te drukken. Vooral vakbroeders van de Italiaanse architect haalden luidkeels hun neus op voor het in hun ogen achterhaalde ontwerp.

Edelkitsch

'Edelkitsch!', vonden die. 'Je reinste Anton Pieck!' Het ontwerp van Natalini was niet eigentijds, vonden ze, en alleminst vernieuwend. Dat klopte eigenlijk ook wel: Natalini had zich bewust laten inspireren door eeuwenoude historische stijlen.

Het Groningse stadsbestuur was het met die kritiek absoluut niet eens. Dat noemde het nieuwe Waagstraatcomplex een 'prachtig postmodern gebouw.'

Vijf jaar eerder had het stadsbestuur vier architecten uitgenodigd om te komen met een ontwerp dat de na-oorlogse aanbouw van het stadhuis moest vervangen: de Nederlanders Jo Coenen, Koen van Velsen en Gunnar Daan, én de Italiaan Aldolfo Natalini mochten het onderling gaan uitvechten.

Vinger in de pap

Noviteit: niet alleen een vakjury besliste over het uiteindelijke ontwerp, maar via een enquête kregen de Groningers zelf een vinger in de pap. En dat had z'n uitwerking op de uiteindelijke keuze.

Anton Pieck-architectuur!Architect Gunnar Daan in 1996 over het winnende ontwerp van Natalini

De vakjury koos voor het ontwerp van Gunnar Daan, maar de Stadjers gaven met een overweldigende meerderheid de voorkeur aan Natalini. Maar liefst 83 procent van de zesduizend deelnemers aan de enquete koos voor zijn ontwerp. Wat Natalini's ontwerp ook nog eens voor had op de overige drie: het bleef binnen het budget.

De kern van Natalini's ontwerp: drie nostalgisch ogende bouwblokken, die samen met het bestaande stadhuis en het historische goudkantoor één geheel vormen.

Binnenstad is af

'Geïnspireerd op wat tijdens de oorlog is verwoest', zei Natalini er zelf over. 'De binnenstad van Groningen is af', concludeerde de Volkskrant bij de oplevering in 1996.

'Natalini heeft één ding heel goed begrepen', vervolgde de krant. 'Hij heeft de maatvoering en de ritmiek van de Groningse binnenstad fenomenaal aangevoeld. Natalini heeft ook perfect begrepen dat een architect dienend moet zijn, zelfs voor de grote massa.'

Druiven zuur

Voor de verliezers waren de druiven zuur. Gunnar Daan noemde het ontwerp van zijn concurrent 'Anton Pieck-architectuur', voor hij woedend uit de welstandscommissie stapte. Ook de vakjury voelde zich voor gek gezet, en riep het stadsbestuur op om niet te buigen 'voor het ongeschoolde oordeel van de burgerij'.

Natalini heeft Groningen de kroon gegeven waardoor ze nu, na jarenlange arbeid, zich echt de hoofdstad van Noord-Nederland kan noemenDe Volkskrant, in 1996

Tevergeefs: in 1994 werd met de bouw van het door Natalini ontworpen Waagstraatcomplex begonnen. In september 1996 werd het officieel geopend en in gebruik genomen: met winkels op de begane grond, appartementen en kantoren daarboven.

Doorbraak

Natalini's Waagstraatcomplex markeerde (of initieerde) de doorbraak van postmoderne bouw in Nederland. Het legde de Italiaan geen windeieren: er volgden nog vele Nederlandse opdrachten. Zo ontwierp hij onder meer het multifunctionele complex Boscotondo in Helmond (2001), woontoren Contre Escarpe in Doesburg (2005) en Kasteel Zwaenestede/Haverleij in Den Bosch (2001).

Leuke gebouwen, maar niet met de impact van het Waagstraatcomplex: Of, zoals de Volkskrant het in 1996 omschreef: 'Natalini heeft Groningen de kroon gegeven waardoor ze nu, na jarenlange arbeid, zich echt de hoofdstad van Noord-Nederland kan noemen.'