Nieuw Ottomaans Rijk krijgt vorm in Middellandse Zee

President Erdogan probeert al jaren het Turkse grondgebied te vergroten, maar met matig succes. Nu gooit hij het over een andere boeg: Turkije claimt een groot deel van de Middellandse Zee.

Het Ottomaanse Rijk is al een eeuw geschiedenis. Het kalifaat, dat zich ooit uitstrekte van de grenzen van Oostenrijk tot aan Iran, hoorde bij de verliezers van de Eerste Wereldoorlog en verschrompelde tot het hedendaagse Turkije. Het is een pijnlijke herinnering voor veel Turken. President Erdogan is een van hen. „Laat me u dit vertellen: We hebben de grenzen van de huidige staat nooit vrijwillig geaccepteerd”, zei hij in 2016.

Sindsdien heeft Turkije tal van pogingen ondernomen om te winnen aan invloed, macht en uiteindelijk ook grondgebied in het Midden-Oosten. Die pogingen zijn echter geen onverdeeld succes. En dat is nog zacht uitgedrukt. Het buitenlandbeleid van Erdogan is niets minder dan een drama, waarbij hij vooral veel vijanden in de regio heeft gecreëerd. De relaties met Israël, met Syrië en zelfs met de Koerden waren rond Erdogans aantreden vele malen beter dan vandaag.

Datzelfde geldt voor de banden met de Golfstaten. De Turkse president solliciteert zo openlijk naar het leiderschap van de soennitische landen, dat Saudi-Arabië en diens buren zich alleen maar dieper in hun anti-Turkse loopgraven ingraven.

Tijd dus voor Turkije om de blik de andere kant op te wenden: richting het zuidwesten. Daar ligt de Middellandse Zee. Probleem is dat zich daar een hele hoop Griekse eilanden bevinden. Turkije kan die niet zomaar annexeren zonder de wereld over zich heen te krijgen. Dat geldt ook voor het zuiden van Cyprus – het noorden is al in Turkse handen.

Maar zie: tussen het Griekse eiland Rhodos en Cyprus bevindt zich een groot leeg stuk water. Als je vanaf de Turkse kust diagonale lijnen trekt door deze watermassa, kom je in het oosten van Libië uit, zo tussen Benghazi en de grens met Egypte. Biedt dat perspectieven?

Ja, vindt de Turkse regering. Twee weken geleden sloot Erdogan een deal met de regering in Tripoli waarin de Turkse rechten op de Middellandse Zee worden erkend. Het gevolg is dat Turkije zijn gebied heeft uitgebreid met maar liefst 30 procent. „Het blauwe moederland”, wordt dit stuk zee nu liefkozend genoemd.

Nu is Libië, zoals bekend, een land in chaos. Erdogan sloot de deal met de regering in Tripoli, maar het oosten van Libië, waar het in het akkoord om gaat, is in handen van de alternatieve regering van de Libische generaal Haftar. Die wordt juist gesteund door de grootste rivalen van Turkije, waaronder Saudi-Arabië en Egypte. Zij erkennen het akkoord niet.

Toch zijn de potentiële gevolgen van de deal enorm. Feitelijk snijdt Turkije de Middellandse Zee hiermee in twee stukken. Griekenland en Cyprus zijn woest, omdat beide landen daarmee van elkaar worden afgesneden. Wat Turkije betreft, blijft het daar niet bij. Een van de grootste Turkse kranten, Hurriyet, schreef dat de deal een „belangrijke en wettelijke basis” verschaft voor toekomstige Turkse ondernemingen. „Het laat ook zien dat Turkije alle nodige diplomatieke en wettelijke middelen gebruikt om zijn rechten in de oostelijke Middellandse Zee te beschermen.”

De Middellandse Zee wordt, als het aan de Turken ligt, het nieuwe slagveld om de macht in de Levant. De regio kan zijn borst natmaken.