Vredesbelofte Zelenski niet makkelijk na te komen

Om de oorlog in Oost-Oekraïne te beëindigen, moet president Zelenski maandag tijdens vredesbesprekingen in Parijs niet alleen opboksen tegen het thuisfront. Ook tegen de presidenten van Rusland en Frankrijk.

Het Onafhankelijkheidsplein in Kiev, beroemd om zijn revoluties, bleek afgelopen weekend weer het toneel van protesten. Met demonstranten die riepen ”Nee tegen capitulatie”. Ze richtten zich tot Volodimir Zelenski. Vrezend dat de Oekraïense president maandag in Parijs te veel concessies doet richting zijn Russische collega Vladimir Poetin. De geplande vredesgesprekken moeten leiden tot een einde aan de oorlog in Oost-Oekraïne.

Op het Onafhankelijkheidsplein stonden niet zulke grote aantallen die wijzen op een opstand tegen Zelenski, maar ze geven aan waar de pijn zit. Met de belofte de oorlog in Oost-Oekraïne te stoppen, won Zelenski afgelopen voorjaar de presidentsverkiezingen. De Oekraïense bevolking is moe van de oorlog tussen het Oekraïense leger en pro-Russische separatisten. De strijd heeft het leven gekost van 13.000 mensen en duurt inmiddels ruim 5,5 jaar.

De demonstranten vallen echter over een vredesplan waarmee Zelenski in september instemde. Idee is dat de opstandige Donbas, waar de separatisten de Volksrepubliek Donetsk en die van Loehansk hebben uitgeroepen, na het houden van lokale verkiezingen een vorm van zelfbestuur krijgt. Zelenski’s critici vrezen echter dat Moskou de regionale stembusgang zal beïnvloeden met als uitkomst een pro-Russisch bestuur in Oost-Oekraïne. Een bestuur dat niet alleen regionaal, maar ook landelijk invloed krijgt, en een veto tegen NAVO-lidmaatschap laat horen. Het Kremlin gruwt van een omsingeling door het westerse bondgenootschap.

Zelenski moet maandag aan tafel in Parijs –met de Franse president Emmanuel Macron als gastheer en bondskanselier Angela Merkel als vierde gesprekspartner– van Poetin twee concessies gedaan zien te krijgen. Dat Rusland zijn troepen, als die zich inderdaad op dit moment in Oost-Oekraïne bevinden, terugtrekt, en dat Kiev de controle over de Russisch-Oekraïense grens terugkrijgt. Zonder deze open grens kunnen de twee ‘volksrepublieken’ niet overleven. Door deze grens stromen geld, producten en militaire steun uit Rusland.

Moskou sprak haar tevredenheid uit over Zelenski’s omarming van het vredesplan. Althans het deel over verkiezingen en zelfbestuur. Momenteel is het Kremlin niet van plan de twee ‘volksrepublieken’ te annexeren. De Donbas is een armlastig gebied waar Rusland anders alleen maar geld aan kwijt is. Inlijven betekent ook dat het Kremlin zijn stok verliest om Oekraïne te slaan. Als de twee gebieden onderdeel zijn van Rusland kan Moskou ze niet meer gebruiken om de Oekraïense politiek te beïnvloeden.

Over terugtrekking van Russische troepen en de grenskwestie bindt Poetin naar verwachting niet in. Hij verliest anders twee drukmiddelen. De huidige situatie komt de Russische president daarom niet slecht uit, met op den duur een bevroren conflict. Landen in zo’n conflict kunnen geen lid van de NAVO worden.

Zelenski, direct afkomstig uit de televisiewereld en nog geen jaar president, moet niet alleen rekening houden met de ervaren Poetin. De Oekraïense president kan druk verwachten van Macron. De Franse president wil de banden met Rusland aanhalen nu de verhoudingen in de wereld verschuiven. De oorlog in Oost-Oekraïne zit zijn doel in de weg. Merkel moet denken aan de Duitse economische belangen met Rusland.

Druk van het thuisfront en Oekraïne als mogelijke speelbal van wereldleiders – de onervaren Zelenski zal niet met een gerust hart naar Parijs afreizen.