Ông Hoàng Trung Hải 'tiếp tay' cho thua lỗ ngàn tỉ tại dự án thép như thế nào?

Ủy ban Kiểm tra T.Ư xác định ông Hoàng Trung Hải, Bí thư Thành ủy Hà Nội, trong thời gian làm Phó thủ tướng đã có ý kiến chỉ đạo nâng tổng mức đầu tư dự án Gang thép Thái Nguyên thiếu căn cứ.

Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của Công ty cổ phần gang thép Thái Nguyên (TISCO - do nhà nước nắm 65% vốn điều lệ, được triển khai từ năm 2005 với mục tiêu là đầu tư dây chuyền công nghệ sản xuất luyện kim (bao gồm khai thác, chế biến quặng sắt), nhằm tạo ra năng lực sản xuất 500.000 tấn phôi thép/năm, sử dụng nguồn nguyên liệu quặng sắt trong nước.
Dự án này có tổng mức đầu tư 3.843 tỉ đồng (tương đương 242,5 triệu USD, tỷ giá 1 USD = 15.850 đồng) gồm 2 gói thầu chính: gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ, xây dựng nhà máy tuyển rửa quặng sắt, công suất thiết kế 300.000 tấn quặng sắt tinh/năm, do nhà thầu trong nước trúng thầu, đã xây dựng hoàn thành đưa vào sản xuất tháng 5.2014.
Tuy nhiên, tại gói thầu thứ 2 là xây dựng dây chuyền công nghệ luyện kim khu vực Lưu Xá, công suất 500.000 tấn phôi thép/năm, do nhà thầu Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) đảm nhận, đã liên tục bị trì hoãn, chậm tiến độ.
Từ tháng 7.2007, TISCO và MCC ký hợp đồng EPC (thiết kế, cung cấp thiết bị, xây dựng và lắp đặt) với giá trị xấp xỉ 161 triệu USD. Hai bên cam kết mức giá nêu trên là “trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng, đã bao gồm các khoản thuế và chi phí cần thiết”, với thời gian thực hiện dự kiến 30 tháng. Nhưng sau đó, TISCO và MCC lại ký với nhau nhiều phụ lục điều chỉnh nội dung quan trọng trong hợp đồng EPC đã ký.
Đến năm 2012, TISCO và đơn vị chủ quản là Tổng Công ty thép Việt Nam (VNS) có văn bản gửi Bộ Công thương và Chính phủ xin điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư lên 8.104 tỉ đồng, tăng 4.261 tỉ đồng so với mức ban đầu.
Theo tài liệu Thanh Niên thu thập, từ năm 2017, TISCO đã thanh toán cho dự án gần 4.500 tỉ đồng, trong đó, chi phí thiết bị hơn 2.100 tỉ đồng, chi phí xây dựng gần 1.000 tỉ đồng... Tuy nhiên, dự án vẫn đang dở dang và tạm dừng từ năm 2013.
Một trong những sai phạm lớn nhất tại dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của TISCO được cơ quan chức năng xác định là điều chỉnh nâng tổng mức đầu tư thiếu căn cứ pháp lý.
Cụ thể, thời điểm tháng 9.2012, sau khi TISCO, VNS và Bộ Công thương xin điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư dự án lên 8.104 tỉ đồng, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan. Đa số các bộ, ngành lấy ý kiến đều phản đối, cho rằng việc tăng mức đầu tư cho dự án hơn 4.200 tỉ đồng là thiếu cơ sở.
Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có Văn bản số 6618 nêu “tổng mức đầu tư của dự án tăng lớn nên hiệu quả dự án đã thay đổi, phải được thẩm định lại về hiệu quả kinh tế - xã hội và tính khả thi”, đồng thời đề nghị Bộ Công thương phải làm rõ trách nhiệm các bên khi tăng mức đầu tư.
Tương tự, Bộ KH-ĐT nêu rõ “nhà thầu MCC chậm tiến độ so với hợp đồng đã ký, chưa có giải pháp khắc phục, vì vậy không có lý do gì để được điều chỉnh giá”. Bộ Tài chính khi đó cũng cho rằng, việc dự án điều chỉnh tăng 110,8% với đầu tư ban đầu là rất lớn, nhiều nội dung điều chỉnh tăng không rõ và không hợp lý…
Tuy nhiên, ngày 21.4.2013, Văn phòng Chính phủ ban hành Văn bản số 3136 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải gửi Bộ Công thương và VNS nêu rõ: “HĐQT VNS quyết định chịu trách nhiệm thực hiện việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án theo quy định hiện hành, đảm bảo hiệu quả… Đồng ý về nguyên tắc các ngân hàng phát triển Việt Nam, ngân hàng TMCP công thương xem xét cho vay tiếp…”, đã dẫn đến TISCO cho rằng việc điều chỉnh tổng mức đầu tư đã được Thủ tướng chấp thuận.
Mặt khác, cũng trên cơ sở đề nghị của Bộ Công thương và TISCO, ngày 20.11.2014, ông Hoàng Trung Hải ký văn bản số 2339 thể hiện nội dung “tiếp tục thực hiện dự án với tổng mức đầu tư điều chỉnh 8.104 tỉ đồng”. Đáng chú ý, ngày 11.6.2015, Văn phòng Chính phủ ban hành Văn bản số 196 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải “đồng ý để TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho MCC (vật tư thiết bị hư hỏng bởi gỉ sét, lão hóa do lưu kho lâu ngày)”.
Những ý kiến chỉ đạo của ông Hoàng Trung Hải trên danh nghĩa Phó thủ tướng đã gây ra nhiều hậu quả đối với dự án gang thép TISCO. Bình quân mỗi tháng, TISCO phải trả tiền lãi vay ngân hàng khoảng…40 tỉ đồng. Tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả của dự án là 3.900 tỉ đồng,... tức tương đương với tổng mức đầu tư của dự án ban đầu.