Negatieve rente: kan het nóg lager? Ja, want de trend is nog altijd neerwaarts

ANALYSE – Negatieve rentes, dat kon toch niet? Twee jaar geleden braken financiële specialisten zich nog het hoofd over de vraag hoe je je zou kunnen indekken tegen een mogelijke rentestijging.

Maar het is een harde realiteit geworden. Nu een nieuw decennium begint, is wat ooit onorthodox of belachelijk leek, diepgeworteld en moeilijk te veranderen.

Bijna dagelijks gaat het over negatieve rentetarieven en de vraag of het monetaire beleid dat voor negatieve rentes heeft gezorgd ook verantwoordelijk is voor minder prettige neveneffecten. Denk hierbij aan de verstoring van financiële markten, banken die problemen hebben met hun rentemarge en pensioenen die onder druk staan.

Negatieve rente: oorzaak en gevolgen

De beweging richting extreem lage rentes is vooral ontstaan na de financiële crisis van 2008. De aanhoudende economische malaise bracht de Europese Centrale Bank er vanaf 2014 toe te experimenteren met negatieve rentes voor banken. Dit alles natuurlijk om de kredietverlening te vergroten, de inflatie te stimuleren en daardoor de economische groei nieuw leven in te blazen.  In 2016 ging ook de centrale bank in Japan negatieve rentes hanteren en daarna volgden nog een reeks andere centrale banken.

Een andere factor die vaak wordt genoemd in verband met de almaar dalende rentes is het mondiale ‘spaaroverschot’, dat mede het gevolg is van de toenemende vergrijzing. Doordat er extreem veel spaarvermogen beschikbaar is, komen rentes onder druk te staan.

Op dit moment rendeert grofweg 15.000 miljard aan obligaties negatief en nemen we de inflatie mee dan is dat bedrag nog veel groter. Door het goedkope geld zitten we inmiddels op de grootste schuldenberg ooit en liggen vele overheden, ondernemingen en consumenten aan het monetaire infuus.

Bovendien wordt er geschat dat meer dan 15 procent van alle ondernemingen zogenoemde zombiebedrijven zijn. Dat wil zeggen: dit zijn bedrijven die hun schuldenlast niet zouden kunnen dragen, als rentes op iets hogere niveaus zouden liggen.

Kunnen centrale banken het extreem soepele beleid volhouden?

Verantwoordelijke beleidsmakers verschuilen zich achter het argument dat ze geen andere keus hadden of hebben. Ze moeten rentes wel omlaag duwen om een economische crisis te voorkomen.

Zolang centrale banken onbeperkt geld kunnen drukken, kan het goedkoopgeldbeleid lang worden volgehouden. Maar als de inflatie en marktrentes onverwacht snel oplopen of de beleidsmakers de bal laten vallen, kan dat een significante crises inluiden. Eentje waarbij die van 2008 behoorlijk verbleekt. En dat wil natuurlijk geen enkele beleidsmaker op zijn geweten hebben.

Mede hierom worden impopulaire maatregelen vooruitgeschoven, onconventionele monetaire maatregelen geïntroduceerd en wordt er uiterst behoedzaam gemanoeuvreerd. Dit terwijl het monetaire experiment volgens veel critici al faliekant is mislukt.

Sommige marktspecialisten wachten ongeduldig op het moment dat financiële zeepbellen uiteenspatten. Maar zover is het nog niet. De ervaring leert dat bubbels vaak langer intact kunnen blijven dan verwacht.

Het meest waarschijnlijke scenario voor de kortere termijn is dat overheden eerst nog meer onconventionele maatregelen uit de hoed gaan toveren. Alles om een recessie te voorkomen!

Rente op Nederlandse 10-jarige staatslening: negatieve trend nog steeds intact

Hieronder zie je de maandgrafiek van de 10-jaarsrente in Nederland. Ondanks de recente opleving is er sinds 2008 een duidelijke patroon van lagere toppen en bodems waarneembaar.

De rente daalt al sinds de jaren tachtig en daarmee is de trend bovengemiddeld sterk en betrouwbaar.

De eerste cruciale weerstandszone voor een opwaartse beweging ligt op grofweg 0 procent. Als dat niveau sneuvelt, zal de dalende langetermijntrend plaatsmaken voor een overgangsfase.

Ik verwacht dan eerst een wat neutralere fase met een bandbreedte van grofweg 0 procent en 1,25 procent. Maar zolang we onder de 0 procent blijven, is het negatieve scenario nog steeds van kracht en blijft het afwachten of we de bodem hebben gezien.

Obligaties vragen om een andere benadering

Gelet op het bovenstaande verwacht ik dat de rente voorlopig relatief laag blijft. Mocht de economie weer aantrekken, dan zou er mogelijk een nieuw evenwicht boven het nulpunt gevonden kunnen worden. Maar gecorrigeerd voor inflatie blijft de reële rente dan nog steeds negatief.

Het blijft bovendien mogelijk dat rentes nog dieper wegzakken, als de wereldeconomie in een recessie belandt of er door een extreme gebeurtenis met grote impact – een zogenoemde zwarte zwaan – een nieuwe crisis ontstaat.

Zolang de trend van de rente dalend blijft, de inflatie niet aantrekt en beleidsmakers een ruim monetair beleid blijven voeren, is het aanhouden van een gemiddeld percentage (veilige) obligaties in een goed gespreide beleggingsportefeuille nog steeds gerechtvaardigd. Daar moet echter wel bij bedacht worden dat obligaties een wat andere functie hebben gekregen.

Een andere functie? Ja, want het is voor een obligatiebelegger een bizarre situatie geworden. Voorheen kocht je een obligatie voor de spreiding van de beleggingsportefeuille, de vaste couponuitkering en/of vermogensgroei. Nu zijn obligaties vooral van belang voor spreiding van de beleggingsportefeuille en potentiële waardegroei.

Bij dat laatste gaat het erom dat beleggers inspelen op verder dalende rentes en niet meer kijken naar de couponuitkeringen en het rendement tot het einde van de looptijd. Bij obligaties bewegen de koers en de rente immers tegengesteld en een lagere marktrente betekent dus dat obligaties in waarde stijgen.

Het omgekeerde geldt echter ook: bij een stijgende rente daalt de marktwaarde van obligaties. Voor beleggers die zich richten op de koers- en rentebeweging van obligaties krijgt deze beleggingsklasse daarom steeds meer de karakteristieken van een aandeel. Dat hogere risico vereist een andere en actievere aanpak.

Michael Nabarro is een onafhankelijke beleggingsspecialist. Zijn financiële carrière begon in 1989 en sindsdien is hij actief betrokken bij het adviseren van particuliere en professionele relaties, voornamelijk partijen met een actieve beleggingsstijl. Deze column is niet bedoeld als individueel advies tot het doen van beleggingen.