کانال خبرگزاری مهر
نویسنده قرقیزی که ایرانیان کمتر او را می‌شناسند هومر قرن بیستم کیست؟
by محمد آسیابانیبه گزارش خبرنگار مهر، چندی است که دفاتر رایزنی فرهنگی ایران در برخی از کشورها اقدام به تهیه اخبار و همچنین مقالاتی درباره وضعیت فرهنگی، تاریخ تحولات فرهنگی و همچنین برخی از شخصیت‌های مهم فرهنگی، ادبی و هنری کشورهای محل ماموریت خود می‌کنند که اقدامی به جا و شایسته است. بویژه اینکه مخاطبان فارسی زبان از وضعیت فرهنگی و چهره‌های ادبی بسیاری از این کشورها آشنایی چندانی ندارند و در بازار اندیشه ایران نیز آثاری از این شخصیت‌ها منتشر نشده است. شایسته است که همه دفاتر رایزنی فرهنگی ایران در کشورهای مختلف جهان به تهیه چنین اخبار و گزارش‌هایی اقدام کنند.
بخش پژوهش‌های رایزنی فرهنگی ایران در قرقیزستان در تازه‌ترین گزارش ارسالی خود به خبرگزاری مهر، به معرفی یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های فرهنگی و ادبی این کشور پرداخته است که مخاطبان ایرانی شناخت چندانی از او ندارند و نام این شخصیت در رسانه‌های ایرانی نیز چندان مطرح نشده است. این گزارش مختصر را در ذیل بخوانید. امید است که این دفتر رایزنی بعدها ضمن معرفی مفصل‌تر این شخصیت نقدهایی را که روی او و آثارش نوشته‌اند، به ایرانیان معرفی کند.
«سایاکبای قارالایف ماناس‌خوان و هنرمند قرقیزستان در سال ۱۸۹۴ در روستای آق اولون استان ایسیک کول در خانواده فقیر چشم به جهان گشود. در قیام ۱۹۱۶ به چین فرار کرد اما در ۱۹۱۷ به میهن خود بازگشت. در ۱۹۱۸-۱۹۲۲ به گارد سرخ شوروی پیوست و در مبارزه با باسماچی‌ها در مناطق سیبری، آلماتی، عشق آباد و بخارا شرکت کرد. در سال‌های ۱۹۲۲-۱۹۳۱ مسئولیت شورای روستای مامان و ایردیق را بر عهده داشت. در ۱۹۳۰ به دعوت کمیساریای شورای پرورشی به شهر فرونزه آمد و در سال‌های ۱۹۳۴-۱۹۵۴ در فیلارمونی مشغول به کار شد.
وی عشق به ماناس‌خوانی را از مادرش که دوستدار قصه و شعرخوانی بود الهام گرفت و از ۱۹۱۸ خواندن ماناس را شروع کرد. در ۱۹۲۲ با چایو، ماناس‌خوان معروف آن زمان ملاقات کرد و ماناس‌خوانی را به طور حرفه‌ای یاد گرفت. از ۱۹۲۵ خواندن ماناس را به طور کامل شروع کرد و در ۱۹۳۲-۱۹۴۷ بر اساس ماناس‌خوانی سایاکبای «ماناس» (۸۴۵۱۳ بیت)، «سی‌می‌تی» (۳۱۶۱۵۷ بیت، «سیتیک» (۸۴۶۹۷ بیت) و ادامه «سیتیک» قسمت‌های کِنِن، علیم‌ساریق و قولان‌ساریق (۱۵۱۸۶ بیت) وکامل آنرا که ۵۰۰۵۵۳ بیت است، حفظ کرد.
وی علاوه بر حماسه ماناس حماسه‌های دیگری هم می‌خواند. بر اساس حماسه‌خوانی او حماسه «ارتوشتوق» به زبان‌های قرقیزی و روسی منتشر شده است. وی همچنین مؤلف: «قصه اغاب» (۱۹۵۳)، «روزهایی که فراموش نمی‌شود» (۱۹۵۴)، «پهلوان جولدوش» (۱۹۵۵)، «شکارچی تیمور» (۱۹۵۶)، «عذاب‌هایی که قوت کشید» (۱۹۵۸)، «پهلوان باقی‌تای» (۱۹۶۱) و «قاراملا» (۱۹۶۲) است. او را با لقب «هومر قرن بیستم» می‌شناسند.
وی در ۷ ماه می ۱۹۷۱ در شهر فرونزه درگذشت.
فهرست آثار سایاکبای قارالایف
۱. ماناس، ، جلد اول ۱۹۸۴، جلد دوم ۱۹۸۶،
۲. ماناس، بیشکک ۲۰۱۰، ۱۰۰۶ ص.
۳. سی‌می‌تی، فرونزه ۱۹۸۷، ۳۷۰ ص. جلد اول فرونزه ۱۹۸۷، ۳۷۰ص.، جلد دوم ۱۹۸۹، ۳۴۴ ص.
۴. سیتیک، ۱۹۹۱، ۳۵۲ ص.
۵. قصه قانی‌کی، فرونزه ۱۹۴۹، ۱۰۸ ص.
۶. در گذشت ماناس، فرونزه ۱۹۴۰، ۶۳ ص.
۷. قاراملا، داستان، بیشکک ۲۰۱۲، ۷۸ ص.
۸. پهلوانان، قسمت‌های حماسه، فرونزه ۱۹۸۸، ۵۴ ص.
۹. اغاب‌ها، حکایات، فرونزه ۱۹۸۳، ۶۴ ص.
۱۰. دوره کودکی سی‌می‌تی، فرونزه ۱۹۷۰، ۶۷ ص.
۱۱. آر توشتوق، فرونزه ۱۹۶۹، ۲۳۱ ص. چاپ دوم فرونزه ۱۹۸۰، ۳۳۴ ص.
۱۲. پهلوانان. خانم‌ها، فرونزه ۱۹۶۷، ۱۰۸ ص.
۱۳. پهلوان باقی‌تای، فرونزه ۱۹۶۱، ۸۵ ص.
۱۴. پهلوان ملأ، فرونزه ۱۹۶۰، ۱۱۰ ص.
۱۵. پهلوان دلدش، قصه، فرونزه ۱۹۵۷، ۸۸ ص.
۱۶. شکارچی تومور، قصه شعری، فرونزه ۱۹۵۷، ۷۵ ص.