Φυλετικός εθνικισμός

Ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Γιόακιμ Γκάουκ, εμβληματική αντικαθεστωτική προσωπικότητα, παραχώρησε συνέντευξη στην εφημερίδα «Neue Zürcher Zeitung», με την ευκαιρία των τριάντα χρόνων από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου.

Ο Γκάουκ ασκεί κριτική για την απουσία σοβαρού διαλόγου στη χώρα του πάνω σε κρίσιμα προβλήματα, όπως ο αντισημιτισμός και η ανυποληψία στην οποία έχει περιέλθει το κράτος δικαίου μέσα από την περιφρόνηση προς τους πρόσφυγες και τους μετανάστες και γενικώς προς τον «διαφορετικό» άνθρωπο. Δηλώνει έντρομος από τη σκληρότητα, την ψυχρότητα και το μίσος από τα οποία κατακλύζεται ο δημόσιος διάλογος, ιδίως στον χώρο του διαδικτύου. Λείπει η ανοχή απέναντι στην άλλη, τη διαφορετική άποψη, τονίζει εμφαντικά.

Ρίχνοντας μια ματιά στους επετειακούς λόγους και εορτασμούς επισημαίνει ότι έχουμε υποτιμήσει την κοινωνικοπολιτική κληρονομιά της Ανατολικής Γερμανίας. «Σκεφτήκαμε ότι οι άνθρωποι λαχταρούν την ελευθερία, αλλά αυτή η ζωή σ’ αυτή την ελευθερία είναι κάτι άλλο από τη νοσταλγία για την ελευθερία».

Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 3 του ισχύοντος στη χώρα μας Συντάγματος, «όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα». Η αντιπολίτευση στην τότε (1975) μεταδικτατορική «Ε’ Αναθεωρητική Βουλή» (Γεώργιος Μαύρος, Ανδρέας Παπανδρέου, Χαρίλαος Φλωράκης, Ηλίας Ηλιού, Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, Δημήτρης Τσάτσος) αντιτάχθηκε με σφοδρότητα στη συνύπαρξη των όρων «λαός» και «έθνος» στη θεμελιώδη διάταξη, η οποία περιγράφει και θεμελιώνει τη νομιμοποίηση και άσκηση των εξουσιών στο πολιτικό σύστημα.

Γιατί η συμπαρουσία του όρου «έθνος» αποδυναμώνει αντικειμενικά την απολυτότητα και μοναδικότητα του λαού ως πηγής όλων των εξουσιών στη δημοκρατία. Γιατί το έθνος συνδέεται συνειρμικά με τις πιο σκοτεινές στιγμές της εθνικοφροσύνης στη σύγχρονη ελληνική ιστορία (Δεκέμβριος 1944, λευκή τρομοκρατία, εμφύλιος πόλεμος, μετεμφυλιακό κράτος, δικτατορία 1967-1974).

Γιατί το έθνος παράγει τον εθνικισμό ως πολιτικό δόγμα. Και ο εθνικισμός μπορεί να συνδέεται με δικαιώματα εθνικοαπελευθερωτικά, αλλά μπορεί να συνδέεται και με πολύ διαφορετικές ιδεολογικές παραδόσεις και καταστάσεις από τον πολιτικό φιλελευθερισμό, τον οικονομικό φιλελευθερισμό μέχρι, και κυρίως όμως, με τον φασισμό, τον φυλετισμό και τον ρατσισμό.

«Ο εθνικισμός είναι μια παιδική ασθένεια. Είναι η ιλαρά της ανθρωπότητας», όπως είπε από το 1921 ο Αλμπερτ Αϊνστάιν. Οι φυλετικές και ρατσιστικές θεωρίες βασίζονται «στην υπόθεση των πολιτιστικών, πνευματικών και ηθικών διαφορών μεταξύ των ανθρώπων, οι οποίες υποτίθεται ότι προέρχονται από πιο θεμελιώδεις γενετικές διαφορές. Με πολιτικούς όρους, ο φυλετισμός είναι έκδηλος σε εκκλήσεις για φυλετικό διαχωρισμό (απαρτχάιντ) και σε δόγματα ανωτερότητας και κατωτερότητας του "αίματος" (θεωρία περί Αριας Φυλής και αντισημιτισμός)». Αντριου Χέιγουντ, Εισαγωγή στην Πολιτική.

Η πλέον αποκρουστική εκδήλωση του συμπλέγματος εθνικισμός-φασισμός-φυλετισμός-ρατσισμός κατά τον εικοστό αιώνα συνέβη στη ναζιστική Γερμανία, όπου μέσω της λεγόμενης «Τελικής Λύσης» επιχειρήθηκε η εξόντωση των Ευρωπαίων Εβραίων.

Το απεχθές αυτό σύμπλεγμα συνδέεται με το τρομοκρατικό καθεστώς του απαρτχάιντ (αυστηρός διαχωρισμός των λευκών από τους μη λευκούς) στη Νότια Αφρική μεταξύ της εκλογής του Εθνικιστικού Κόμματος το 1948 και της εγκαθίδρυσης μιας μη φυλετικής δημοκρατίας υπό την ηγεσία του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC) το 1994, καθώς και με το καθεστώς φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ, η αντίθεση και η αντίσταση στο οποίο θεμελίωσε τον αγώνα για πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών, κυρίως τη δεκαετία του 1960.

Στρατηγική της διαμαρτυρίας και της πολιτικής ανυπακοής χωρίς βία (Μάρτιν Λούθερ Κινγκ με την Εθνική Ενωση για την Πρόοδο των Εγχρωμων Ατόμων, NAACP) ή στρατηγική προώθησης της χρήσης φυσικής βίας και ένοπλης σύγκρουσης (Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων).

Σήμερα στη χώρα μας η «ευγενής απόπειρα» αναθεώρησης της Ιστορίας, επετειακές (28η Οκτωβρίου) δηλώσεις πολιτικών προσώπων, «η συμμετοχή ορισμένων συλλόγων (δηλαδή των Ρομά) δεν έγινε με κριτήρια που αρμόζουν σε εθνική επέτειο» ή «ήταν πόλεμος κατά του Αξονα και όχι γενικά κατά του φασισμού και του ναζισμού», ρατσιστικές συγκεντρώσεις και εκδηλώσεις σε πόλεις της Βόρειας Ελλάδας και στα νησιά με την κατανόηση του κυβερνητικού εκπροσώπου, διάχυτη ξενοφοβία και μίσος κατά προσφύγων και μεταναστών (ενήλικων και ανήλικων), τραμπούκικη βία (σχολεία προσφυγόπουλων, στύλοι ΔΕΗ κ.λπ.), ψευδέστατη επιχειρηματολογία (π.χ. αύξηση της εγκληματικότητας), θεωρίες περί έθνους-κράτους, υπό την κάλυψη και παρότρυνση του γνωστού μονοπωλιακού μιντιακού ομίλου, του οποίου τα κείμενα και ο προφορικός λόγος στάζουν μίσος και εμπάθεια κατά παντός «διαφορετικού», πείθουν, όλα αυτά, ότι ο ελληνικός εθνικισμός είναι απολύτως φυλετικός και ρατσιστικός.

Η εναντίωση στην ιστορική Συμφωνία των Πρεσπών δεν πηγάζει από κάποιον δήθεν άδολο «μακεδονικό πατριωτισμό». Υποκρύπτει και πηγάζει από τα «θέσφατα» της «ανωτερότητας» της λευκής ελληνικής φυλής απέναντι στη φυλετική καταγωγή των γειτόνων μας. Ο μητσοτακισμός κατάφερε και αυτό. Να συνδέσει τον οικονομικό φιλελευθερισμό, δηλαδή την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ολίγων, όχι μόνο με τον αυταρχισμό της βίας και της καταστολής αλλά και με τον μισητό φυλετισμό.

* ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου