1η Δεκέμβρη Παγκόσμια Ημέρα Κατά του AIDS HIV

Ο όρος AIDS αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το HIV οροθετικό άτομο είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

Του ** Επιτροπάκη Γεώργιου, Ειδικού Ιατρού, Δερματολόγου - Αφροδισιολόγου

1η Δεκέμβρη Παγκόσμια Ημέρα Κατά του AIDS HIV (Human Immunodeficiency Virus) AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome

Ο όρος AIDS αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το HIV οροθετικό άτομο είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

HIV (Human Immunodeficiency Virus – Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου) είναι ο ιός που προκαλεί το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome – AIDS).

Δρα καταστρέφοντας κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα CD4+ T λεμφοκύτταρα, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού από λοιμώξεις και άλλα νοσήματα.

Ο όρος AIDS αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το HIV οροθετικό άτομο είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

Η 1η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS το 1988, με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και στη συνέχεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

H HIV λοίμωξη εξακολουθεί να αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας σε παγκόσμια κλίμακα.

Σήμερα, 38 χρόνια μετά την πρώτη περιγραφή κρούσματος AIDS (1981), υπολογίζεται ότι περισσότερα από 38 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τον ιό, ενώ περί τα 27 εκατομμύρια έχουν πεθάνει από το νόσημα.

Στην Ελλάδα έχουν δηλωθεί έως τώρα στον ΕΟΔΥ (ΚΕΕΛΠΝΟ) περίπου 18.500 άτομα.

Τα χρόνια αυτά όμως η πραγματικότητα σχετικά με το νόσημα έχει αλλάξει θεαματικά, αφού με τη βοήθεια της σύγχρονης αντιρετροϊκής θεραπείας οι ασθενείς δεν νοσούν πλέον και το προσδόκιμο επιβίωσης προσεγγίζει εκείνο του γενικού πληθυσμού. Τα νεότερα αντιρετροϊκά φάρμακα είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά, με παρενέργειες σχετικά σπάνιες και συνήθως ήπιες. Πολλοί από τους συνδυασμούς υπάρχουν πλέον σε σκευάσματα του ενός δισκίου (Singl Tabl Regimens), ώστε η θεραπεία να είναι πλέον απλή και εύκολη – ένα χάπι, μια φορά την ημέρα.

Η ριζική μεταβολή στην βιολογική πραγματικότητα της HIV νόσου δεν συνοδεύτηκε, δυστυχώς, από αντίστοιχη βελτίωση στις αντιλήψεις και προκαταλήψεις μεγάλης αναλογίας του πληθυσμού. Έτσι, κυριαρχούν ακόμη η μεταφυσική φοβία, ο πανικός, η απόρριψη των πασχόντων και ο ρατσισμός.

Η αποτελεσματικότητα της σύγχρονης θεραπείας έχει οδηγήσει σε εφαρμογή της και για τον σκοπό της πρόληψης. Έτσι, έχει ήδη καθιερωθεί η χορήγηση αντιρετροϊκών φαρμάκων πριν από πιθανή έκθεση σε HIV (Pre-Exposure Prophylaxis, PrEP) σε άτομα με πολύ επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά που αδυνατούν να την μεταβάλλουν. Η PrEP χορηγείται ήδη σε 46 χώρες στον κόσμο και αναμένεται να εγκριθεί και στη χώρα μας.

Εν τούτοις, η πρόληψη οφείλει να στηρίζεται σε συντονισμένες προσπάθειες, σε επίπεδο πληθυσμού και όχι μόνον ατόμων, με κύριο στόχο τις νεαρές ηλικίες, να αρχίζει από τις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης και να περιλαμβάνει το σύνολο των Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Νοσημάτων. Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας του αγώνα κατά του AIDS – 1η Δεκεμβρίου, θα πρέπει να γίνει κατανοητή και από την Πολιτεία η αναγκαιότητα δράσης όχι μόνο με την χορήγηση φαρμάκων, αλλά και με ευρύτερες και συστηματικές παρεμβάσεις στην κοινότητα.

Το AIDS έναι μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία.

Η σεξουαλική επαφή αποτελεί τον κύριο τρόπο μετάδοσης του HIV.

Παρά την παγκόσμια προσπάθεια ελέγχου, η επιδημία HIV/AIDS συνεχίζει να παραμένει ανεξέλεγκτη στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ιδιαίτερα της Υποσαχάρειας Αφρικής.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:

Από τον Ιανουάριο έως και τον Οκτώβριο του 2019 διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ 473 περιστατικά HIV λοίμωξης

Μείωση των νέων διαγνώσεων του ιού HIV που προκαλεί το AIDS καταγράφεται στην Ελλάδα το πρωτο δεκάμηνο του 2019, σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΔΥ (πρώην ΚΕΕΛΠΝΟ) τα οποία παρουσίασε η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS ( ΕΕΜΑΑ).

Συγκεκριμένα, από τον Ιανουάριο έως και τον Οκτώβριο του 2019 διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ 473 περιστατικά HIV λοίμωξης (4,4 ανά 100.000 πληθυσμού), εκ των οποίων τα 364 (76,96%) αφορούσαν σε άνδρες, τα 106 (22,41%) σε γυναίκες και 3 (0,63%) σε διεμφυλικά άτομα. Οι νέες διαγνώσεις HIV ανά 100.000 πληθυσμού για το πρώτο δεκάμηνο του 2019 βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα συγκριτικά με εκείνες που δηλώθηκαν τα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα των 9 προηγούμενων ετών.

****(Tους πρώτους δέκα μήνες (έως 31 Οκτωβρίου ) του 2018 ε διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν στο ΚΕΕΛΠΝΟ 540 περιστατικά HIV λοίμωξης)..****

Στην Ελλάδα έχουν δηλωθεί από το 1981 έως τώρα στον ΕΟΔΥ (ΚΕΕΛΠΝΟ) περίπου 18.500 άτομα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η μείωση είναι ακόμα μεγαλύτερη (266 σε σχέση με 378-749 νέες διαγνώσεις την τελευταία δεκαετία), αν ληφθούν υπόψη μόνο τα άτομα ελληνικής καταγωγής. Το ποσοστό των νέων διαγνώσεων σε άλλοδαπούς παρουσιάζει αύξηση σταθερά μετά το 2015, φτάνοντας το 2019 το 43%, με άτομα κυρίως απο την υποσαχάρια Αφρική και την Κεντρική Ευρώπη.

Κυρίαρχος τρόπος μετάδοσης παραμένει η σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη μεταξύ ανδρών (ΑΣΑ) (41,9%), ενώ ακολουθεί η ετεροφυλοφιλική σεξουαλική επαφή (28,6%) και η χρήση ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών (ΧΕΝ) (8,3%).

Ανησυχία προκαλεί η αύξηση σε ετεροφυλόφιλους και τα υψηλά ποσοστά (>50%) της καθυστερημένης διάγνωσης της HIV λοίμωξης.

Επίσης, αν και ο αριθμός των νέων διαγνώσεων στους ΧΕΝ έχει μειωθεί σημαντικά συγκριτικά με την περίοδο 2011-13, δεν έχει φτάσει τα προ αυτής της περιόδου επίπεδα.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ:

Παγκοσμίως,εώς το τέλος του 2018 με HIV λοίμωξη έχουν καταγραφεί 37,9 εκατομμύρια άτομα, ενώ διαγνώστηκαν 1,7 εκατ. νέα κρούσματα. Δυστυχώς τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι βρισκόμαστε μακριά από τον στόχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για έλεγχο της πανδημίας του AIDS έως το 2030. Αλλά 11 ευρωπαϊκές χώρες περιλαμβανομένης της Ελλάδος βρίσκονται πολύ κοντά στον στόχο του UNAIDS 90-90-90, δηλαδή το 90% των κρουσμάτων να έχουν διαγνωστεί, το 90% να λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή και το 90% να έχει πετύχει ιική καταστολή.

Σημαντική μείωση παρατηρείται στους θανάτους από AIDS, λόγω των νέων θεραπειών, που εφαρμόζονται.

HIV:

• RNA-ιός (SS-RNA-RT) • Ανήκει στην ομάδα των ρετροϊών • Χαρακτηριστικό: η παραγωγή DNA από RNA με τη βοήθεια του ενζύμου «ανάστροφη μεταγραφάση» (reverse transcriptase)  Άλλοι ανθρώπινοι ρετροϊοί: HTLV-1, HTLV-II  Mεταδίδεται: • Με τη σεξουαλική επαφή: Κάθε είδος, μορφή, ποικιλία • Με το αίμα: Χρήστες iv ουσιών, ατυχήματα, μεταγγίσεις* • Kάθετα: Κατά την κύηση, τοκετό, θηλασμό  ΔΕΝ μεταδίδεται: • Με απλή σωματική επαφή • Χειραψία, αγκαλιά, φιλί • Με κοινόχρηστα αντικείμενα • Πόμολα, μαγειρικά σκεύη, ρούχα • Με τα έντομα • Από τουαλέττες • Από θάλασσα-πισίνες • Από πλυντήρια

Πορεία της νόσου

Πρωτογενής λοίμωξη

Πρόκειται για το αρχικό στάδιο της νόσου που ακολουθεί τη μόλυνση από HIV και χαρακτηρίζεται από μη ειδικά κλινικά σημεία και εργαστηριακά ευρήματα ιογενούς λοίμωξης. Το στάδιο αυτό διαρκεί συνήθως 1-2 εβδομάδες. Επίσης, τις πρώτες 23 περίπου μέρες της μόλυνσης ο ασθενής δεν αναπτύσσει αντισώματα κατά του ιού, και για αυτό το λόγο η περίοδος αυτή καλείται και "σιωπηλό παράθυρο" και είναι η πιο επικίνδυνη περίοδος από την άποψη ότι ο φορέας μπορεί να μολύνει άλλους εν αγνοία του, ακόμα και αν έχει κάνει μια τυπική εξέταση αίματος. Συμπτώματα ΠΡΩΤΟΛΟΙΜΩΞΗΣ Φάση ασυμπτωματικής λοίμωξης :

Στο στάδιο αυτό ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός, είναι δυνατόν όμως να εμφανίζει κάποιες διαταραχές σε εργαστηριακές εξετάσεις. Παρόλο που ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός μπορεί να μεταδίδει τον ιό.

Φάση συμπτωματικής λοίμωξης

Στο στάδιο αυτό ξεκινούν τα πρώτα συμπτώματα της νόσου που είναι αποτέλεσμα μείωσης της κυτταρικής ανοσίας, όπως στοματική καντιτίαση, τριχωτή λευκοπλακία γλώσσας, υποτροπιάζων απλός έρπης και έρπης γεννητικών οργάνων, καθώς και εκτεταμένος έρπης ζωστήρας. Μπορεί να συνυπάρχει επίσης κεφαλαλγία, πυρετός, διάρροια, απώλεια βάρους, νυχτερινοί ιδρώτες και κυρίως λεμφαδενοπάθεια.

Φάση ανοσοκαταστολής

Η καταστροφή του ανοσοποιητικού συστήματος από τη δράση του ιού σε προχωρημένα στάδια κάνει το άτομο ευάλωτο σε ιούς, μύκητες, βακτήρια και παράσιτα που υπό άλλες συνθήκες δε θα προσέβαλαν τον άνθρωπο ή θα προκαλούσαν πολύ ήπιας μορφής νόσο (ευκαιριακές λοιμώξεις). Επίσης η έλλειψη επιτήρησης του οργανισμού από το ανοσοποιητικό του σύστημα για νεοπλασίες κάνει συχνή την εμφάνιση κάποιων μορφών καρκίνου, όπως το σάρκωμα Kaposi το λέμφωμα, τον καρκίνο του στοματοφάρυγγος, του πρωκτού και του τραχήλου της μήτρας. ΔΙΑΓΝΩΣΗ • Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ της λοίμωξης τίθεται με την εργαστηριακή αναζήτηση των αντισωμάτων κατά του ιού  Μέθοδος screening: ELISA  Θετικοποιείται 6-8 εβδομάδες από τη μόλυνση  Μέθοδος επιβεβαίωσης: Western-Blot  Είναι δυνατή η αναζήτηση του ιού στο αίμα με PCR

Πρόγνωση -θεραπεία

Ο χρόνος μεταξύ μόλυνσης από τον ιό και εκδήλωσης του AIDS ποικίλει από άτομο σε άτομο, ενώ η έγκαιρη χορήγηση συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων υψηλής δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART), επιβραδύνει σημαντικά την εξέλιξη του νοσήματος και μειώνει σε μεγάλο βαθμό τη θνητότητα. Σήμερα, η HIV λοίμωξη θεωρείται χρόνια νόσος, υπό την προϋπόθεση ότι ο/η ασθενής λαμβάνει συστηματικά τη θεραπεία του.

Έως τώρα δεν έχει βρεθεί αποτελεσματικό προφυλακτικό εμβόλιο έναντι του HIV. Ωστόσο, επειδή η HAART μειώνει τη συγκέντρωση του ιού στα μολυσματικά βιολογικά υγρά και συνεπώς ελαττώνει την πιθανότητα μετάδοσής του, δίνεται πλέον μεγάλη σημασία στο ρόλο που διαδραματίζει η χορήγηση της αντιρετροϊκής θεραπείας στον τομέα της πρόληψης.

Το AIDS σήμερα, παρά τα ακριβά φάρμακα που είναι διαθέσιμα, παραμένει νόσος η οποία επιφέρει το θάνατο. Ανάλογα με το περιβάλλον και το επίπεδο των ιατρικών υπηρεσιών, αυτό το αποτέλεσμα έρχεται συντομότερα σε υπανάπτυκτες χώρες και αργότερα στον αναπτυγμένο κόσμο. Τα αντιρετροϊκά φάρμακα που παρέχονται για την ασθένεια παρατείνουν την ζωή των ασθενών, αλλά δε θεραπεύουν το AIDS. Σύγχρονη αντιρετροϊκή θεραπεία επιτεύγματα:

• Μείωση ιικού πολλαπλασιασμού, μείωση ιικού φορτίου (μη ανιχνεύσιμο) • Ανασυγκρότηση ανοσολογικής απάντησης • Μείωση συχνότητας καιροσκοπικών εκδηλώσεων, αύξηση επιβίωσης (μείωση δεικτών νοσηρότητας και θνητότητας) • Μείωση αναγκών νοσηλείας • Βελτίωση ποιότητας ζωής *ΤΟ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΙΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΤΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙΝ* . (Ιπποκράτης ο Κώος , 460 - 370 π.χ.).

**ΕΠΙΤΡΟΠΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΣ -ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛΟΓΟΣ ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΔΑΕ- Ελληνικής Δερματολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΔΕ- Ελληνικής Εταιρείας ΔΕΡΜΑΤΟΣΚΟΠΗΣΗΣ