Τι κρύβουν οι δηλώσεις για συνεκμετάλλευση – Το δώρο της Αθήνας και η “Γαλάζια Πατρίδα”

Ο όρος “συνεκμετάλλευση” έχει ένα ιδιαίτερο σημειολογικό φορτίο στην ιστορία των ελληνοτουρκικών και ο Θάνος Ντόκος, ως έμπειρος και διαβασμένος αναλυτής, το γνωρίζει. Ως εκ τούτου, η σχετική δήλωσή του [«ιδέες περί συνεκμετάλλευσης μπορούν να συζητηθούν υπό την προϋπόθεση της προηγούμενης οριοθέτησης (υφαλοκρηπίδας), μέσω προσφυγής σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο»] δεν έγινε παρεμπιπτόντως.

Όπως ο ίδιος ομολόγησε, τα όσα είπε για τα ελληνοτουρκικά –με την ιδιότητα πλέον του αναπληρωτή Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας– ήταν απάντηση σε συνέντευξη του Τούρκου πρεσβευτή στην Αθήνα. Είναι θεμιτό, λοιπόν, να θεωρήσουμε πως μέσω του Ντόκου η Αθήνα έστειλε ένα μήνυμα στην Άγκυρα. Γι’ αυτό, άλλωστε, και εξετάζουμε αναλυτικά τα λεγόμενά του.

του Σταύρου Λυγερού

Όπως αναφέρεται στο apopseis.com, έχει σημασία να αναρωτηθούμε για ποιο λόγο η Αθήνα μιλάει για συνεκμετάλλευση, όταν είναι εξόφθαλμο πως δεν υπάρχει καμία πιθανότητα οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας, που τίθεται ως προϋπόθεση, λόγω της τουρκικής θέσης ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα. Δεν πρόκειται μόνο για λόγια. Η εδώ και καιρό προσπάθεια της Τουρκίας να οριοθετήσει υφαλοκρηπίδα με τη Λιβύη, σαν να μην υπάρχει η αλυσίδα Ρόδος-Κάρπαθος-Κάσος-Κρήτη, κατέληξε σε συμφωνία. Ο πρωθυπουργός της αναγνωρισμένης λιβυκής κυβέρνησης, που βρίσκεται στην Τουρκία, μαζί με την πρόσθετη στρατιωτική συμφωνία, υπέγραψε και μνημόνιο οριοθέτησης με βάση την τουρκική εκδοχή που παραβιάζει κατάφωρα το διεθνές δίκαιο.

Πρόκειται για εξαιρετικά σοβαρό ζήτημα, που δημιουργεί διπλωματικό τετελεσμένο και θίγει ευθέως τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Δεν είναι τυχαίο ότι η Άγκυρα είχε φροντίσει λίγο πριν να καταθέσει επιστολή με γεωγραφικές συντεταγμένες, προκειμένου να ενισχύσει την αυθαίρετη θέση της και βεβαίως να προετοιμάσει το έδαφος για την υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης με τη Λιβύη.

Οι 3+1 δηλώσεις που δείχνουν συνεκμετάλλευση

Ας επανέλθουμε, όμως, στις δηλώσεις Ντόκου, επειδή υπάρχουν γεγονότα που δείχνουν ότι κάτι “ψήνεται” στο διπλωματικό παρασκήνιο. Τον περασμένο Μάρτιο είχαμε τη δήλωση Κοτζιά περί «μοναχοφάηδων» Ελλήνων! Στη συνέχεια είχαμε δήλωση του διαδόχου του στο υπουργείο Εξωτερικών Κατρούγκαλου για τα δικαιώματα της Τουρκίας, η οποία είχε κινηθεί σε παρεμφερές μήκος κύματος. Το καλοκαίρι είχαμε την δήλωση Δένδια στο Blooberg (για τη συνεργασία με την Τουρκία) ότι «υπάρχουν χιλιάδες συνέργειες από τον τουρισμό έως την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων». Και οι τρεις παραπάνω δηλώσεις μυρίζουν συνεκμετάλλευση. Τώρα προστέθηκε η δήλωση Ντόκου που κάνει ευθέως λόγο για συνεκμετάλλευση.

Γιατί, άραγε ο Κοτζιάς χαρακτήρισε τους Έλληνες «μοναχοφάηδες»; Κανείς Έλληνας δεν ισχυρίστηκε ότι όλα είναι δικά μας, ότι η Τουρκία δεν έχει υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ, όπως είπε σε άλλο σημείο της δήλωσής του ο Κοτζιάς; Το πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει πως τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ, επικαλούμενη παντελώς αυθαίρετες νομικές κατασκευές, όπως εξήγησα στο χθεσινό σημείωμά μου.

Τι σημαίνει, άραγε, «να δώσεις στην Τουρκία μία προοπτική να συμμετάσχει στην οικονομική ανάταση»; Εάν βρει στη δική της υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ υδρογονάνθρακες θα έχει το σχετικό όφελος. Προφανώς, ο Κοτζιάς εννοεί κάτι άλλο. Μας είπε ότι πρέπει να βρούμε επιχειρηματικούς τρόπους για να βάλουμε την Τουρκία στο παιχνίδι, όπως της αντιστοιχεί και της αρμόζει.

Από τον Κοτζιά στον Κατρούγκαλο κι από αυτόν στον Δένδια

Τι σημαίνει αυτό; Τι σημαίνει «να το βάλουμε στο τραπέζι να το συζητήσουμε»; Το μόνο που μπορεί να εννοεί ο πρώην υπουργός Εξωτερικών είναι ένα είδος συνεκμετάλλευσης. Αυτό φαίνεται και από την αναφορά του ότι διαφωνεί με όσους υποστηρίζουν ότι το Καστελλόριζο έχει όλη την υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ της περιοχής, δεδομένου ότι κανείς στην Ελλάδα δεν υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Είναι, άλλωστε, γνωστό ότι στον ΣΥΡΙΖΑ αρκετοί μιλούσαν για ελληνοτουρκικές “Πρέσπες”.

Δεν πρόλαβαν να στεγνώσουν τα λόγια του Κοτζιά και τη σκυτάλη είχε πάρει ο διάδοχός του Κατρούγκαλος, δείχνοντας ότι δεν επρόκειτο για προσωπική άποψη του προκατόχου του. Μιλώντας μετά από συνάντησή του με τον Τσαβούσογλου στην Αττάλεια, ο Κατρούγκαλος είχε δηλώσει: «Πως μπορεί κάποιος να αποκλείσει από αυτή την περιοχή την Τουρκία, η οποία έχει τόσα χιλιόμετρα ακτή στη Μεσόγειο;»

Τι προσπαθούσαν, λοιπόν, να μας πουν οι δύο υπουργοί Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ με τις θολές δηλώσεις τους; Αυτό που κουβεντιάζεται σ’ όλα τα κόμματα που έχουν κυβερνήσει, στον επιχειρηματικό κόσμο και στα Μίντια. Αποφεύγουν, ωστόσο, τον φορτισμένο όρο “συνεκμετάλλευση”, προτιμώντας λιγότερο σαφείς όρους, όπως “συνδιαχείριση”. Ο Δένδιας μίλησε κι αυτός θολά για “συνέργειες” όσον αφορά «την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων», αποφεύγοντας επιμελώς να διευκρινίσει σε ποιες «συνέργειες» αναφέρεται.

Μόρνινγκσταρ και Μπαγίς για συνεκμετάλλευση

Η δήλωση Ντόκου πρέπει να διαβασθεί σε συσχετισμό με τα παραπάνω. Άλλωστε, η συνεκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων ως σενάριο είναι παλιό. Η Άγκυρα το σερβίριζε παραδοσιακά σαν λύση στη διμερή διαφωνία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Τελευταίος το είχε σερβίρει ο Ερντογάν, αλλά από τότε έχουν αλλάξει πολλά.

Τον Αύγουστο 2012 ο Αμερικανός αρμόδιος για θέματα ενέργειας Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ είχε δηλώσει για την εκμετάλλευση πιθανολογούμενων κοιτασμάτων: «Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό. Ο πρώτος είναι να υπάρξει, επιτέλους, συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τα όρια. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, υπήρξαν περιπτώσεις όπου χώρες κατέληξαν σε εμπορικές διευθετήσεις και άφησαν το θέμα της οριοθέτησης για το μέλλον. Μπορώ να φανταστώ μια περίπτωση, στο Αιγαίο, ή σε κάποια άλλη αμφισβητούμενη περιοχή, όπου το οικονομικό όφελος είναι και για τις δύο χώρες τόσο μεγάλο, που τις συμφέρει να καταλήξουν σε μια επιχειρηματική λύση, ακόμη και εάν δεν συμφωνούν στα συγκεκριμένα όρια». Να λοιπόν από που εμπνεύσθηκε ο Κοτζιάς!

Εύγλωττη είναι και η παλαιότερη δήλωση-παρότρυνση του τότε Τούρκου υπουργού Μπαγίς: «Στις διαφιλονικούμενες περιοχές πρέπει να φτιάξουμε πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου και αυτές να γίνουν πλατφόρμες επίλυσης των διαφορών… Η Τουρκία είναι πάντα έτοιμη για τη μεγάλη λύση, αλλά ίσως πρέπει πρώτα να επιλύσουμε κάτι μικρό, που θα οδηγήσει στη μεγάλη λύση, σε μια λύση-πακέτο».

Η μέθοδος του “συν”

Εάν δεν προηγηθεί οριοθέτηση, η διαπραγμάτευση για τους όρους συνεκμετάλλευσης, εάν γίνει, θα γίνει στον αέρα και βεβαίως προς όφελος της Άγκυρας. Συνεκμετάλλευση για τους Τούρκους σημαίνει ότι το όφελος από τους υδρογονανθράκες θα μοιραστεί εξίσου. Το είχε πει καθαρά ο Μπαγίς. Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, όμως, η Τουρκία δικαιούται ένα πολύ μικρό ποσοστό υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, ενώ χάνει υφαλοκρηπίδα και ανατολικά της Ρόδου, λόγω της ύπαρξης του συμπλέγματος του Καστελλορίζου.

Με άλλα λόγια, οι όμορφες λέξεις “συνεκμετάλλευση”, “συνδιαχείριση” και “συνέργειες”, χωρίς οριοθέτηση είναι όχημα παραπλάνησης για παραχώρηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Το 2002-03, με Γιώργο Παπανδρέου υπουργό Εξωτερικών, οι ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών είχαν αποδεχθεί το “συν” ως τρόπο συνολικής διευθέτησης.

Συγκεκριμένα, συζητούσαν το ενδεχόμενο να γεφυρώσουν τις διαφορές με την κοινές δράσεις: συνεκμετάλλευση στην υφαλοκρηπίδα και συνδιαχείριση σε λειτουργίες και καταστάσεις στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου με την επίκληση τεχνικών λόγων. Μια τέτοια διευθέτηση, βεβαίως, θα ισοδυναμούσε με αλλαγή του νομικού καθεστώτος και αναγνώριση στην Τουρκία δικαιωμάτων που δεν της παρέχει το διεθνές δίκαιο.

Χάγη και “γκρίζες ζώνες”

Ο Ντόκος, πάντως, θέτει ως όρο για ενδεχόμενη συνεκμετάλλευση την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Για να οριοθετηθεί, όμως, πρέπει πρώτα να ξεκαθαρισθεί το εύρος των χωρικών υδάτων. Εάν η Ελλάδα δεχθεί οριοθέτηση με χωρικά ύδατα έξι μιλίων θα απεμπολήσει το δικαίωμά της για επέκταση στα 12 μίλια. Επ’ αυτού δεν ακούσαμε κουβέντα από τον αναπληρωτή Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας.

Και στην απίθανη περίπτωση, όμως, που η Άγκυρα αποδεχόταν πως τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και δεχόταν την παραπομπή στη Χάγη, θα προκύψει πρόβλημα. Πώς μπορεί να γίνει οριοθέτηση, όταν η Τουρκία αμφισβητεί την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας, μέσω των “γκρίζων ζωνών”; Το Διεθνές Δικαστήριο πρέπει να ξέρει ποια στεριά ανήκει σε ποια χώρα για να οριοθετήσει.

Η Τουρκία θα δηλώσει πως τουλάχιστον 18 ελληνικά νησιά είναι τουρκικά(!), με αποτέλεσμα να προκύψει εμπλοκή. Εκτός κι αν η Ελλάδα αποδεχθεί κάποιοι δικαστές να αποφασίσουν για την εδαφική της ακεραιότητα. Ποιο κράτος αποδέχεται κάτι τέτοιο, όταν είναι κοινό μυστικό ότι σε τέτοιες υποθέσεις το νομικό κριτήριο νοθεύεται και από το πολιτικό. Σε μία τέτοια περίπτωση, άλλωστε, η Ελλάδα θα είχε μόνο να χάσει, ενώ η Τουρκία μόνο να κερδίσει, αφού προς μοιρασιά θα ήταν αποκλειστικά και μόνο ελληνικά νησιά. Είναι αξιοσημείωτο ότι επ’ αυτού ο Ντόκος δεν λέει κουβέντα. Σύσσωμο το ελληνικό πολιτικό σύστημα, άλλωστε, συνεχίζει να παπαγαλίζει τα περί Χάγης.

Συνεκμετάλλευση για κατευνασμό

Οι κύκλοι στην Αθήνα που προωθούν κατευναστική πολιτική έναντι της Τουρκίας προτείνουν τη συνεκμετάλλευση σαν “λύση” με το εξής επιχείρημα: «Μια υφαλοκρηπίδα που δεν μπορούμε να εκμεταλλευθούμε είναι μια άχρηστη υφαλοκρηπίδα. Γιατί να μη μοιρασθούμε με τους Τούρκους ένα όφελος που αλλιώς δεν θα το έχουμε καθόλου;»

Οι ελληνικές άρχουσες ελίτ και ισχυροί πολιτικοί κύκλοι φλερτάρουν με τέτοιες ιδέες. Θεωρούν ανιστόρητα πως εάν κάνουν εκπτώσεις στα εθνικά συμφέροντα, θα ξεμπερδέψουν με το χρόνιο πρόβλημα του τουρκικού επεκτατισμού. Δεν τους πολυενδιαφέρει ότι όποια ποσοστά θα αποφασίζονταν σε μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης θα δημιουργούσαν ισχυρό προηγούμενο για απώλειες στο επίπεδο των κυριαρχικών και διοικητικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Κυρίως δεν κατανοούν τη δυναμική του τουρκικού επεκτατισμού.

Με βάση τα παραπάνω, οι δηλώσεις Κοτζιά, Κατρούγκαλου, Δένδια και Ντόκου, όπως και η προ καιρού παρέμβαση Σημίτη, ερμηνεύονται ως μία προσπάθεια της ελληνικής πολιτικής ελίτ να κατευνάσει την τουρκική επιθετικότητα και επιτύχει μία συμφωνία-πακέτο, προσφέροντας ως αντάλλαγμα τη συνεκμετάλλευση. Η Άγκυρα, όμως, δεν φαίνεται να συγκινείται από το “δώρο”. Η “Γαλάζια Πατρίδα” δείχνει ότι ο Ερντογάν τα θέλει πλέον όλα. Η συμφωνία του με τη Λιβύη, μάλιστα, πιθανότατα θα αποτελέσει αφετηρία για νέα κλιμάκωση…